Letnie nauki „Mar Ngok” – 29 sierpnia 2022

Dziesiątego dnia letnich nauk „Mar Ngok” Jego Świątobliwość wrócił do przedstawienia sekwencji wydarzeń dotyczących pierwszej rady buddyjskiej. Jego celem była próba zebrania i pogodzenia różnych relacji z następujących czterech źródeł:

• Czteroczęściowej winai tradycji dharmaguptaka
• Pięcioczęściowej winai tradycji mahiśasaka
• Khandhaki therawady
• Winai szkoły mahasanghika

Porównanie sekwencji wydarzeń dotyczących pierwszej rady buddyjskiej według czterech odmiennych tradycji winai

Sekwencja wydarzeń dotyczących pierszej rady według Czteroczęściowej winai tradycji dharmaguptaka

1. Mallowie czynią przygotowania do kremacji ciała Buddhy
2. Mahakaśjapa dowiaduje się o parinirwanie Buddhy
3. Mahakaśjapa udaje się do Kuszinagaru, by po raz ostatni ujrzeć Buddhę
4. Zostaje podjęta decyzja o zwołaniu rady
5. Bhikszu z Wridżi naucza Anandę, by wywołać w nim znużenie światem
6. Ananda osiąga rezultat
7. Kwestia utrzymywania wszystkich pomniejszych wskazań bez wyjątku
8. Siedem błędów Anandy
9. Zebranie zasad winai przez Upali
10. Zebranie kosza sutr przez Anandę
11. Szlachetny Purna

Sekwencja wydarzeń według Pięcioczęściowej winai tradycji mahiśasaka

1. Mahakaśjapa dowiaduje się o parinirwanie Buddhy
2. Podjęta zostaje decyzja o zwołaniu rady
3. Bhikszu z Wridżi naucza Anandę
4. Ananda osiąga rezultat
5. Pięciuset arhatów przybywa do Radżagryhy i rozpoczynają przygotowania do rady
6. Mahakaśjapa pyta Upali o winaję
7. Mahakaśjapa pyta Anandę o kosz sutr
8. Dyskusja dotycząca porzucenia pomniejszych wskazań
9. Sześć błędów Anandy
10. Konieczność utrzymania wszystkich pomniejszych wskazań bez wyjątku
11. Purna
12. Ananda poskramia bhikszu Czannę

Sekwencja wydarzeń według Khandhaki therawady

1. Mahakaśjapa dowiaduje się o parinirwanie Buddhy
2. Bhikszu podejmują decyzję o włączeniu do rady Anandy
3. Pięciuset bhikszu udaje się do Radżagryhy na radę i czynią przygotowania
4. Anand osiąga rezultat
5. Upāli zbiera zasady winai
6. Ananda zbiera kosz sutr
7. Dyskusja o pomniejszych wskazaniach
8. Pięć błędów Anandy
9. Kwestia Purny
10. Ananda poskramia bhikszu Czannę
11. Służąca ofiarowuje Anandzie szatę Dharmy w pałacu
12. Strofy podsumowujące

Sekwencja wydarzeń według winai szkoły mahasanghika

1. Mahakaśjapa dowiaduje się o parinirwanie Buddhy
2. Podjęta zostaje decyzja o zwołaniu rady
3. Czterystu dziewięćdziesięciu dziewięciu arhatów udaje się do Radżagryhy
4. Ananda wzbudza w sobie gorliwość i osiąga rezultat
5. Pięciuset arhatów przybywa do Radżagryhy i przygotowują Siedmiolistną Jaskinię
6. Kaśjapa prosi Anandę o zebranie sutr
7. Kaśjapa prosi Upali o zebranie winai
8. Upali wyjaśnia siedem błędów Anandy
9. Tysiąc mnichów gromadzi się poza jaskinią i dyskutują na temat pomniejszych wskazań
10. Nietworzenie nowych reguł, jakich Buddha nie ustanowił oraz utrzymanie tych, które nadał

Gjalłang Karmapa podsumował, że najważniejsze różnice między tymi relacjami to: (1) kwestia czy Ananda został wykluczony z grupy bhikszu zanim osiągnął stan arhata oraz (2) liczba błędów Anandy.

Następnie Jego Świątobliwość przeszedł do szczegółowego omówienia trzech ostatnich wydarzeń rady: zebrania winai przez Upali, zebrania kosza sutr przez Anandę oraz wydarzeń dotyczących Purny.

Zebranie zasad winai przez Upali

Karmapa omówił na podstawie Czteroczęściowej winai dharmaguptaki wyrecytowanie winai przez Upali:

Kiedy pięciuset arhatów przybyło do Radżagryhy, rozpoczynał się właśnie pierwszy miesiąc letniej pory deszczowej. Mnisi wykorzystali ten miesiąc na przygotowanie miejsc, w których nauczał Buddha – naprawiali budynki, szykowali posłania itp. Podczas drugiego miesiąca wszyscy arhaci weszli w dhjanę i praktykowali medytację. Natomiast trzeciego miesiąca zgromadzili się w jednym miejscu, aby zebrać wszystkie sutry. Pierwszym mówcą był Upali, jako że był niezwykle uczony i najlepiej ze wszystkich znał winaję.

Wówczas Kaśjapa powiedział: „Czcigodni, jeżeli nadszedł właściwy czas, a wy się zgodzicie, zapytamy teraz Upali o winaję”.

– Wielcy czcigodni – rozpoczął Upali. – Jeżeli nadszedł właściwy czas, a wy się zgodzicie, Kaśjapa podniósł właśnie tę kwestię, a ja na nią odpowiem.

Kaśjapa zapytał: „Gdzie doszło do pierwszego upadku? Kto pierwszy popełnił wykroczenie?”

– Było to w Wajśali, a wykroczenie popełnił Sudatta, syn Kalandaki – odparł Upali.

– Gdzie doszło do drugiego upadku? – spytał następnie Kaśjapa.

– W mieście Radżagryha – odpowiedział Upali. – Czcigodny Dhanika, syn garncarza, pierwszy popełnił wykroczenie.

– Gdzie doszło do trzeciego upadku? – zapytał Kaśjapa.

– Na brzegu jeziora Markata w Wajśali – odparł Upali. – Jeden z bhikszu pierwszy popełnił to wykroczenie.

 – Gdzie doszło do czwartego upadku? – pytał dalej Kaśjapa.

– Wykroczenie popełnili mnisi na brzegu jeziora Markata – odrzekł Upali.

I tak toczyła się dalej wymiana pytań i odpowiedzi między tymi dwoma, w czasie której wyliczone zostały wszystkie przypadki popełnienia wykroczeń po raz pierwszy i imiona osób, które się ich dopuściły.

– Gdzie doszło do pierwszej pozostałości? – spytał Kaśjapa.

– Było to w Śrawasti – odparł Upali. – Pierwszym popełniającym to wykroczenie był Kalodajin.

Kaśjapa w podobny sposób wypytał o drugą, trzecią, czwartą i kolejne pozostałości.

Następnie zapytał: „Gdzie doszło do pierwszej nieokreślonej dharmy?”

– Było to w Śrawasti i pierwszym, który się tego dopuścił, był Kalodajin.

Podobnie Kaśjapa zapytał o drugą, trzecią i czwartą nieokreśloną dharmę.

I znów Kaśjapa zapytał: „Gdzie dopuszczono się pierwszego upadku z porzuceniem?”

Upali odparł: „Zdarzyło się to w Śrawasti. Czynu dopuściła się „banda sześciu” (sześciu bardzo źle prowadzących się bhikszu)”.

W podobny sposób Kaśjapa rozpytywał o pozostałe upadki z porzuceniem.

Następne pytania dotyczyły mniejszych upadków i dyskusja wyglądała podobnie. Liczba tych mniejszych upadków różni się w zależności od źródła. Mahakaśjapa zapytał ponownie: „Gdzie doszło do pierwszej dharmy, którą można wyznać?” Odpowiedź: „W Śrawasti. Doszło do niej za sprawą bhikszuni Utpalawarny”. Podobne pytania padły odnośnie do drugiej, trzeciej, czwartej i kolejnych dharm, które można wyznać.

Mahakaśjapa znów zapytał: „Gdzie doszło do pierwszej z licznych dharm treningu?” Odpowiadając, Upali stwierdził: „Zdarzyło się to w Śrawasti. Odpowiedzialna za nią była „banda sześciu”. Kolejne pytania dotyczyły drugiej, trzeciej, czwartej itd. dharm treningu. Mahakaśjapa zapytał również o pratimokszę bhikszuń, która jest częścią winai.

I ponownie pytał: „Gdzie odbyło się pierwsze pełne wyświęcenie?” Odpowiedź: „Tym miejscem było Waranasi. Święcenia otrzymała „wspaniała grupa pięciu”.

– Gdzie po raz pierwszy zostały udzielone nauki o dyscyplinie winai (pratimokszy)?

– Tym miejscem była Radżagryha. Wielu nowych mnichów otrzymało te nauki.

– Gdzie odbyło się pierwsze odosobnienie pory deszczowej?

– W Śrawasti. Ze względu na bandę sześciu.

– Kiedy odbyła się pierwsza prawarana (zwolnienie z restrykcji odosobnienia)?

– Tym miejscem było Śrawasti. Stało się to również ze względu na bandę sześciu.

Mahakaśjapa zadawał pytania dotyczące każdego punktu, również pratimokszy bhikszuń.

Na koniec Sangha zebrała wszystkie punkty dotyczące bhikszu i powstała winaja dla bhikszu, oraz wszystkie punkty dotyczące bhikszuń i powstała winaja dla bhikszuń. Zebrano wszystkie informacje odnośnie do pełnych święceń i powstała część poświęcona temu zagadnieniu. W ten sposób ustalona została kolejność sekcji (rozdziałów) winai. Zebrano wszystko, co dotyczy poszady (sodziongu) i powstał rozdział poświęcony poszadzie. Zebrano wszystko, co się tyczy odosobnienia monsunowego i stworzono rozdział o odosobnieniu pory deszczowej. Zebrano wszystkie informacje na temat prawarany i stworzono sekcję o prawaranie. Wszystko o używaniu skór zwierzęcych znalazło się w rozdziale na ten temat. Wszystko, co dotyczyło szat, umieszczono w rozdziale o szatach. Tak samo powstały rozdziały o lekach i o rozwieszaniu kathiny. Kiedy zebrano wszystko, co dotyczyło pratimokszy bhikszu i bhikszuń oraz tekstów winai, powstał kosz winai.

Jego Świątobliwość zauważył, że ponieważ relacje z Khandhaki therawady oraz z Pięcioczęściowej winai są praktycznie takie same, z bardzo niewielkimi różnicami, nie ma potrzeby poświęcać im czasu.

Zebranie kosza sutr przez Anandę

Gjalłang Karmapa omówił następnie recytowanie przez Anandę sutr, ponownie podpierając się Czteroczęściową winają tradycji dharmaguptaka.

Kaśjapa poprosił Sanghę o pozwolenie: „Czcigodni, posłuchajcie mnie, proszę. Jeżeli czas jest właściwy i Sangha wyraża zgodę, dziś wypytam Anandę o wszystko, co dotyczy Dharmy”.

Również Ananda poprosił o pozwolenie zgodnie z rytuałami obowiązującymi w tamtym czasie: „Bhikszu, proszę, posłuchajcie mnie. Jeżeli czas jest właściwy i Sangha wyraża zgodę, niech Mahakaśjapa zada mi pytania, a ja na nie odpowiem”.

Mahakaśjapa zaczął zadawać pytania Anandzie: „Gdzie Buddha nauczał Brahmadżala sutry? Gdzie wygłoszone zostały nauki Księgi jednego? Gdzie nauczana była Księga dziesięciu? Gdzie nauczano Abhiniszkrama sutry (Sutry powstania i zniszczenia świata)? Gdzie wygłoszona została Sutra wielkiej współzależności? Skąd są nauki Sutry pytań Śakry? Ananda odpowiadał na wszystkie pytania, jak zostało to zapisane w Długich rozprawach (Dirgha nikaja).

W ten sposób Sangha zebrała wszystkie sutry i pogrupowała je w sekcje. Długie sutry utworzyły część nazwaną Długimi rozprawami. Sutry średniej długości znalazły się w Rozprawach średniej długości. Są pewne sutry, które omawiają różne kategorie Dharmy, od jednej kategorii do dziesięciu. Te po zebraniu utworzyły Rozprawy numeryczne. Różne sutry wygłoszone do bhikszu, bhikszuń, świeckich praktykujących, bogów, Śakry, mar i Brahmy utworzyły Rozprawy łączone. Wszystkie razem weszły w skład Czterech agam – Czterech zestawów pism.

Podobnie zebrano Sutrę narodzin, Sutrę dżatak itd.

Jego Świątobliwość zauważył, że Cztery agamy nie znalazły się w kanonie tybetańskim. Jest to sytuacja niepokojąca, którą należy w jakiś sposób naprawić, ponieważ obecnie wielu badaczy uważa, że Cztery agamy są przykładami najwcześniejszych pism buddyjskich. Zaledwie nieliczne części zbioru Czterech agam, jak choćby Sutra sieci Brahmy, znalazły się w tybetańskim Kangjurze. Cztery agamy są dostępne w języku palijskim, a także w tradycji sarwastiwady, dobrze byłoby więc również, gdyby przetłumaczono je w przyszłości także na tybetański.

Gjalłang Karmapa wymienił kolejne sutry: Sutrę efektów pozytywnej karmy, Sutrę nagromadzenia, Sutrę braku wzrostu, Sutrę analogii, Sutrę znaczenia słów, Strofy Dharmy (które istnieją w tybetańskim przekładzie Genduna Ciemphela), Parajana sutrę, Sutrę strof szlachetnych itd. Umieszczono je w części tworzącej Różne sutry, znanej w tradycji tybetańskiej jako Liczne sutry.

Odpowiednie teksty arhaci zebrali również w kosz abhidharmy. I w ten sposób podczas pierwszej rady powstały trzy kosze (pitaki): winaja, sutry i abhidharma.

Pięcioczęściowa winaja oraz Khandhaka therawady przedstawiają podobne relacje, w których określa się (1) gdzie, (2) przez kogo i (3) do kogo każda z sutr została wygłoszona. Jego Świątobliwość przeszedł następnie do omówienia wydarzeń dotyczących Purny. Był to ważny uczeń Buddhy, o którym mówiono, że miał największy talent nauczania Dharmy. Nie został on włączony do obrad pierwszej rady aż do tego momentu.

Szlachetny Purna

Mówi się, że Purna miał największy talent nauczania Dharmy. Jednak nie było go wtedy w Radżagrysze. Kiedy usłyszał, że zebrało się tam pięciuset arhatów, aby stworzyć zbiór sutr i winai, wyruszył do Radżagryhy z kolejnymi pięciuset bhikszu. (Jego Świątobliwość przypomniał, by nie traktować liczby „pięćset” dosłownie.) Dotarli do miejsca, w którym przebywał Kaśjapa i pozostali, i Purna powiedział: „Czcigodny, słyszeliśmy, że ty i pięciuset arhatów przygotowujecie zbiory Dharmy i winai. Chciałbym wziąć udział i usłyszeć Dharmę”.

W tym momencie Karmapa zadał pytanie: Jeśli Purna przyprowadził pięciuset mnichów do Radżagryhy, gdzie już zgromadziło się pięciuset bhikszu, czy to nie oznacza, że zgromadzenie liczyło tysiąc mnichów? Jednak w relacjach napisano, że w radzie wzięło udział jedynie pięciuset arhatów. Jest to zagadnienie wciąż nierozwiązane.

Purna wysłuchał dyskusji poświęconej winai, a kiedy się zakończyła, zadał pytania dotyczące ośmiu dharm. Na podstawie komentarza, który wymienia jedynie siedem z nich, Jego Świątobliwość również wyliczył siedem: (1) czy w klasztorze można przechowywać jedzenie, (2) czy w klasztorze można przyrządzać posiłki dla Sanghi, (3) czy bhikszu może gotować sam dla siebie, (4) czy bhikszu może spożyć posiłek, który nie został mu dany, (5) czy wolno jest mnichom zbierać owoce i inne pokarmy, które rosną w naturze, (6) czy wolno zbierać pożywienie rosnące naturalnie w wodzie, (7) czy wolno jest obierać owoce. (Punkt ósmy dotyczy jedzenia jedynie rano i często jest łączony z siódmym.) Purna stwierdził, że osobiście słyszał, jak Buddha w jego obecności mówił, że wszystkie te praktyki są dozwolone.

Kaśjapa wyjaśnił, że Buddha przyzwolił na wprowadzanie wyjątków, jako ewentualność w sytuacji, kiedy zbiory były marne i panowała klęska głodu. Buddha odstąpił od tych ośmiu dharm, kierując się współczuciem. „Jednak kiedy zbiory były znowu dobre, dostęp do pożywienia i picia był nieograniczony, a ludzie ponownie dysponowali środkami na zakup jedzenia i ubrań, Buddha skorygował zasady winai i zawarł w nich owych osiem dharm, jako rzeczy zabronione”.

Purna zaoponował: „Czcigodny Kaśjapo, Buddha jest wszechwiedzący. Jeśli raz wprowadził jakąś regułę, nie odstępował od niej później, po czym nie wprowadzał jej ponownie, zmieniając tym samym wcześniejsze zasady”.

Kaśjapa odparł: „Właśnie dlatego, że był wszechwiedzący, Buddha wprowadził zasady winai, lecz zakazy i nakazy mogły być zmienione w zależności od konkretnej sytuacji lub czasu. Purno, to jest zakres, w jakim się poruszamy. Nie tworzymy wskazań, których Buddha nie ustanowił, a jeśli Buddha jakieś wprowadził, nie rezygnujemy z nich. To, co Buddha powiedział, bierzemy za podstawę, bazujemy na niej i ją studiujemy”.

Jego Świątobliwość zaznaczył, że relacje dotyczące Purny są zasadniczo takie samo w Pięcioczęściowej winai i w Khandhace therawady. Purna był bardzo ważnym bhikszu i głośno wyraził swoje opinie i wątpliwości. Wydaje się, że nie zgadzał się z niektórymi ustaleniami Kaśjapy i pięciuset arhatów, wprowadzonymi podczas pierwszej rady.