Dwie prawdy

Niezależnie od tego, czy praktykujemy słuchanie i analizowanie czy też medytujemy nad naukami, musimy rozumieć dwie prawdy: względną i ostateczną. Stanowią one najważniejszą część doktryny. Jak je rozróżniamy? Szczegółowa analiza przedmiotu przekonuje nas, że nie istnieje on realnie. To prawda ostateczna. Gdybyśmy go jednak nie badali, sądzilibyśmy, że istnieje – i to jest prawda względna. Jak definiujemy owe prawdy? Prawda względna jest błędnym widzeniem – przedmiotem odkrytym przez umysł, który tkwi w tym świecie. Prawda ostateczna to widzenie właściwe – przedmiot odkryty przez świadomość, która urzeczywistniła naturę umysłu.

Stare teksty tybetańskie z kolekcji Uniwersytetu Yale. Foto: Filip Wolak

Choć prawie nie ma różnic w definiowaniu dwóch prawd w różnych szkołach filozoficznych, to jednak co do podstaw – tego, co naprawdę te definicje implikują – istnieje różnorodność poglądów w filozoficznych systemach waibhasziki, sautrantiki, cittamatry i madhjamaki. Dziś najbardziej rozpowszechnione, tak na płaszczyźnie słuchania i analizowania, jak i medytacji, są poglądy podszkoły madhjamaki, zwanej prasangiką.

Wedle niej, każdy przedmiot – od piekieł po poziom pełnego Przebudzenia – który można opisać słowami lub myślą, jest uznawany za prawdę względną. To właśnie podstawa definicji. Wszystko, co się nam jawi – góry, ściany, kamienie, domy, czyli wszelkie zjawiska – można wyrazić słowami lub myślą, a zatem uznać za prawdę względną. Tę prawdę wszystkich zjawisk widzą zarówno zwykli ludzie, którzy nie urzeczywistnili pustki, jak i – w fazie pomedytacyjnej – Bodhisattwowie wszystkich dziesięciu poziomów.

Prawdę ostateczną definiuje się jako pustość postrzeganą przez pierwotną mądrość spoczywających w medytacji Bodhisattwów wszystkich poziomów oraz pierwotną mądrość Buddy. Prawda ostateczna wykracza poza słowa i myśli.

W szkole prasangiki dwie prawdy mają różne podstawy definicji. Czy zatem są one takie same czy też różne? W kategoriach prawdy względnej, mają taką samą naturę, lecz odzwierciedlają różne aspekty, a więc z jednej strony są podobne, a z drugiej – inne. Natomiast z perspektywy prawdy ostatecznej nie są ani identyczne, ani różne.

Znajomość dwóch prawd jest bardzo użyteczna. Nauki buddyjskie dzielą na te kategorie wszystko, co można poznać. Szczegółowe opisy dwóch prawd są kluczem do pełnego zrozumienia pism buddyjskich. Jeśli poznacie znaczenie prawdy względnej, zrozumiecie pouczenia o tym, co jest prawe, a co nie, dzięki czemu unikniecie niepotrzebnych problemów i zaznacie radości wyższych światów. Zgłębiwszy pełny opis prawdy ostatecznej, przekroczycie ocean samsary i osiągnięcie wszechwiedzę. Studiowanie dwóch prawd i medytowanie nad nimi ma zatem głęboki cel i przynosi wielki pożytek.

Ten krótki opis dwóch prawd jest ledwie kroplą z oceanu nauk Buddhy i komentarzy, które omawiają je bardzo szczegółowo. Znajomość dwóch prawd jest niezbędna do zrozumienia nauk. Jeśli chcecie wiedzieć więcej, powinniście sięgnąć po odpowiednie teksty. Mamy ich wiele.

Zaczerpnięte z książki: Muzyka na niebie