Jak mądrość pierwotną interpretują szkoły kagju i gelug

Wasza Świątobliwość, ostatnio czytałem trochę na temat poglądów tradycji gelug i próbuję na pewne sprawy spojrzeć również z punktu widzenia szkoły kagju. I wydaje mi się, że istnieje rozbieżność w tych dwóch tradycjach w rozumieniu czym jest mądrość pierwotna (tyb. ‘jeszie’, Wylie: ye shes). Gelugpa twierdzi, że jeszcze jej nie posiadamy. Dopiero kiedy wkroczymy na ścieżkę, ona się pojawia. Natomiast według tradycji kagju wszyscy już mamy mądrość pierwotną. Chciałbym więc zapytać czy rzeczywiście jest taka różnica w rozumieniu czym jest mądrość pierwotna według uczonych gelug i kagju, czy też może ja źle rozumiem te wyjaśnienia.

Kiedy w tradycji kagju mówimy o mahamudrze, wówczas dzielimy ją na trzy rodzaje. Są to: mahamudra sutr, mahamudra tantr i mahamudra esencji. Jeśli chodzi o mahamudrę sutr, tutaj podstawowym tekstem jest Uttaratantrasiastra, znana też jako Ratnagotrawighaba Maitrei. Mówi ona o tym, że wszystkie czujące istoty posiadają naturalnie obecny potencjał (tyb. ‘rangszin nerig’, Wylie: rang bzhin gnas rigs). Nieporozumienia mogą wynikać z faktu, że czasami ten naturalnie obecny potencjał nazywamy mądrością, a czasem nie. W tradycji kagju najczęściej jest on właśnie tak nazywany. Zaś w tradycji gelug zwykle definiuje się go jako aspekt pustości, czy po prostu pustość. W tradycji kagju nie identyfikujemy tego potencjału jako obiekt, ale jako podmiot, jako świadomy podmiot czyli mądrość pierwotną. Gelug rozumie go jako obiekt – pustość.

Myślę, że sprowadza się to tak naprawdę do rozumienia i rozróżnienia czym są drugi i trzeci obrót Kołem Dharmy. Kiedy zajrzymy do takich tekstów jak Wejście na środkową ścieżkę Czandrakirtiego, znajdziemy w nich pogląd, że drugi obrót to ostateczne znaczenie. Natomiast obroty pierwszy i trzeci były dostosowane do potrzeb uczniów. Są jednak nauczyciele, którzy uważają, że to ostatni, trzeci obrót Kołem Dharmy niesie ostateczne znaczenie. Mówią oni, że w ramach trzeciego obrotu Buddha nauczał o naturze Buddhy (Sugatagarbha), którą nazywamy właśnie mądrością pierwotną. Na przykład w Sutrze lwiego ryku jest to powiedziane bardzo wyraźnie.

W Chinach istniała szkoła, którą możemy nazwać szkołą natury Buddhy. Natomiast w Tybecie, choć nie ma oficjalnie tak nazwanej tradycji, istnieją szkoły, które podzielają ten sam pogląd na naturę Buddhy i mądrość – określany jako szientong – jak choćby szkoła dzionang oraz kagju. One zatem opisują trzeci obrót Kołem Dharmy jako niosący ostateczne znaczenie. Mądrość pierwotną nazywają naturą Buddhy, mówią też dużo o świetlistej naturze umysłu. Myślę więc, że są to po prostu różne podejścia do tego, czym były drugi i trzeci obrót Kołem Dharmy. I to z nich wynika różna interpretacja mądrości pierwotnej.

Z wizyty Jego Świątobliwości w Root Institute, Bodhgaja, 15 marca 2016. Przekład: FM