5 lutego 2020 – Pawilon Mynlamu, Bodhgaja, Indie

Ostatniego dnia porannych nauk JE Gjaltsab Rinpocze podjął dalsze wyjaśnienia od 38. strofy.

Przyczyną uzyskania cennego ludzkiego ciała

Jest drogocenny trening w etyczności.

Więc całą swą mocą strzeżcie się,

By pozostać czyści i niesplamieni.

Rinpocze podkreślił jak ważny jest trening w etyczności i zachowywanie ślubowań, niezależnie od tego czy jesteśmy wyświęceni czy nie. Aby uzyskać ciała bogów i ludzi – najlepsze spośród sześciu sfer – należy praktykować zarówno szczodrość, jak i etyczność.

Rozpraszają umysł i szkodzą ciału.

Potępiają je mędrcy i czcigodni.

Są przyczyną wszelkiego zła –

Porzućcie alkohol i seks.

Przyczynami wszystkim upadków w samsarze są alkohol i pożądanie seksualne.

Gdy czujesz zbyt wielką potrzebę wspierania

Swych żeńskich, gorzej sytuowanych uczennic,

Współczucie może przesłonić rodzące się pożądanie

I pojawiają się przeszkody dla Dharmy.

W przypadku nauczyciela istnieje dodatkowe niebezpieczeństwo, że pożądanie seksualne pomiesza się ze współczuciem. Innymi słowy czasem pożądanie seksualne może zostać błędnie wzięte za współczucie dla ucznia, a to powoduje przeszkody w praktyce.

Aby zwyciężyć wrogie kleśa w umyśle,

Które powodują cierpienie,

Nie bójcie się, nie zniechęcajcie się.

Wzbudźcie pewność siebie.

W samsarze panuje nieograniczone cierpienie, spowodowane przez negatywne stany umysłu. Należy żywić nadzieję, że w końcu będziemy potrafili je porzucić. Łatwiej jest pozbyć się negatywnych stanów umysłu niż światowych wrogów, gdyż są one tylko błędnym postrzeganiem. Kiedy rozwiniemy pradżnię słuchania, rozmyślania i medytacji, łatwo będzie je wyeliminować. Natomiast sprawa ze światowymi wrogami ma się inaczej. Z nimi możliwe jest tymczasowe zwycięstwo, lecz ostatecznie powrócą, szukając zemsty. A jeśli nawet ich wyeliminujemy, znajdą się inni, pragnący nas zranić. Jeżeli nawet wszystkich wrogów się pozbędziemy, w kolejnym życiu odrodzimy się w światach piekielnych. Dlatego właśnie eliminacja światowych wrogów nie jest możliwa. Natomiast kleśe mogą zostać usunięte i nikt wówczas nie będzie żądny zemsty. Słuchanie, przemyśliwanie i medytacja – w szczególności medytacja – dają nam pewność siebie, która pozwala eliminować kleśe. Po ich stronie nie ma dojrzewania ani sojuszników. Jest to więc niezwykle łatwe.

Podobnie jak upuszczanie krwi i przyżeganie leczą wewnętrzne choroby,

Wielkie trudności Dharmy są metodą

Leczenia cierpienia niższych światów.

Nie dajcie się przytłoczyć i nie bójcie się.

Praktykujący oczywiście boją się trudności, ale o wiele większe przeszkody przyjdą jeśli nie będziemy praktykować. Musimy więc być niezłomni i nie za delikatni.

Jeśli nie zdołacie znieść

Takiego właśnie obecnego cierpienia,

Nadzieja na zniesienie cierpień

Trzech niższych światów jest płonna.

Jeżeli nie umiemy udźwignąć obecnych cierpień, to jak mamy sobie poradzić z cierpieniami niższych sfer egzystencji, do odrodzenia w których zbieramy wciąż przyczyny?

Jeśli nie zdobędziesz cennego ludzkiego ciała

Swoim obecnym postępowaniem,

Wzniosłe nadzieje osiągnięcia

Stanu Buddhy są pomyłką.

Uzyskaliście trudne do zdobycia

Cenne ludzkie ciało z jego wolnościami i zasobami.

Nie pozwólcie zniknąć temu, coście osiągnęli –

Zbierajcie niewyczerpany plon.

Medytujcie i radujcie się zasługą

Innych. Jeśli macie chęć

Zrobienia czegoś, czego robić nie powinniście,

Powstrzymajcie czyny ciała i mowy.

Jeżeli w tym życiu nie możemy praktykować czystej etyczności i samadhi, to nie ma nadziei na osiągnięcie stanu Buddhy. Lepiej jest znosić wyzwania tego życia i w najlepszy możliwy sposób wykorzystać okazje, które przynosi nam to ludzkie ciało, niż spaść do niższych odrodzeń i cierpieć tam, skąd praktycznie nie ma możliwości wydostania się.

Kolejne strofy Kharaka Gomcziunga dają nam narzędzia do tego, podkreślając przede wszystkim praktykę Jidama, uważność i rozmyślanie.

Źródło zwyczajnego i najwyższego siddhi,

Które usuwa nasze i innych przeszkody,

Oddajcie się bez żadnych wątpliwości

Praktyce Jidama.

Gdy otumaniony słoń umysłu

Zostanie odciągnięty od złych obiektów,

Wichura kleś zawieje,

Więc trzymaj go liną uważności.

Umysł jest najpotężniejszym ze wszystkich zjawisk, należy go więc przekierować w ramach treningu, gdyż w przeciwnym razie czeka nas potężne cierpienie.

Ponieważ niski budynek słów i słuchania

Niełatwo poradzi sobie z armią kleś,

Wkładajcie wysiłek w kontemplację i medytację,

Aby wznieść wieżę pewności.

Należy oczywiście praktykować wszystkie trzy treningi: słuchanie, rozmyślanie i medytację. Nie wystarczy tylko słuchać. Niską ścianę domu łatwo jest sforsować i dom może być zniszczony przez wrogów, nie można go obronić. Jeśli będziemy rozmyślać nad tym, co usłyszeliśmy, dom będzie stabilny, a jeśli będziemy medytować, nauki się zamanifestują. Tak więc praktykowanie tych trzech jest jak wznoszenie wysokiej wieży, której wróg nie może zdobyć, ale my możemy wyeliminować wroga.

W ostatniej części tego fragmentu tekstu Kharak Gomcziung rozwija temat różnych zdolności praktykujących. Praktykujący o niższych zdolnościach pragną przede wszystkim uniknąć cierpienia w kolejnych wcieleniach, średni praktykujący chcą osiągnąć stan Buddhy dla siebie, natomiast ci o najwyższych zdolnościach pragną doprowadzić wszystkie istoty bez wyjątku do stanu Buddhy. Rinpocze podsumował te strofy, przypominając znane kwestie: rzeczywistość nietrwałości, niebezpieczeństwa karmy i kleś, cierpienia samsary i wagę zrównywania siebie i innych.

Za pomocą ludzkiej łodzi

Wyzwólcie się z wielkiej rzeki cierpienia.

Taką łódź trudno jest ponownie zdobyć,

Więc teraz, gdy ją macie, nie leńcie się.

Co zostało wzniesione – runie, co zgromadziliśmy – zostawimy.

Porzucicie swych bliskich krewnych

I pójdziecie samotnie nie wiadomo dokąd –

Podróżnik nie powinien planować zanadto.

Podróżnik może tu oznaczać także osobę ze snu lub iluzji, gdyż samsarę należy postrzegać jako sen.

Nigdzie nie ma miejsca bez śmierci.

Jest ona pewna i przyjdzie niebawem.

Nic nie pomoże w obliczu śmierci,

Więc zawsze miejcie się na baczności.

Z chwili na chwilę wszyscy nasi przyjaciele, członkowie rodziny i my sami pędzimy coraz bliżej śmierci i nietrwałości. Nie ma czasu do stracenia i dlatego potrzebne nam jest poczucie potrzeby pośpiechu.

Macie teraz wybór między

Trwałym szczęściem wyższych światów

I cierpieniem trzech niższych sfer.

Rozmyślajcie o tym dobrze.

Teraz właśnie posiadamy ludzkie ciało i mamy też wybór. Dlatego też pomyślmy poważnie co chcemy osiągnąć.

Podłe działania, jak szalbierstwo, oszustwo,

Krętactwo, kłamstwo oraz zabieranie tego, co nam nie dane

Są przyczyną cierpień niższych światów,

Wyrzeknijcie się złych, niecnych uczynków.

Szczęście tego życia jest ulotne.

Jeśli pragniecie trwałego szczęścia,

Póki jesteście w stanie cokolwiek osiągnąć,

Ćwiczcie się w prawości, np. w szczodrości.

Rinpocze wyjaśnił, że te dwie strofy mówią o ścieżce osoby o niższych zdolnościach. Wymienione czyny są przyczyną odrodzenia się w niższych sferach i dlatego należy je porzucić. Przez „oszustwo” należy rozumieć udawanie, że posiada się właściwości, których nie mamy, zaś przez „kłamstwo” rozumiemy chęć oszukania innych. Przyjemności tego życia potrwają jedynie ileś lat, więc właśnie teraz, kiedy mamy taką zdolność, powinniśmy troszczyć się o tworzenie przyczyn trwałego szczęścia, gromadzić dobre czyny i praktykować szczodrość.

Dalej tekst mówi o ścieżce kogoś o średnich zdolnościach:

Wszystko jest oszustwem iluzji.

Za wyjątkiem Trzech Klejnotów nie ma niczego,

Czemu można zaufać, co was nie oszuka.

Więc zawsze udawajcie się po schronienie.

Istoty w samsarze nie znają szczęścia.

Ludzie dręczeni są jak rak,

Trzema i ośmioma rodzajami cierpienia.

Medytujcie nad ułomnościami samsary.

Lgnięcie jest przyczyną cierpienia.

Odrzućcie na drodze braku samoistnego bytu

Źródło, karmę i kleśa.

Medytujcie nad wartością wyciszenia i szczęścia.

Z powodu złości unicestwiacie własne cele

I zasmucacie krewnych i przyjaciół.

Nie strzelajcie zatrutymi strzałami ostrych słów;

Porzućcie złe tendencje – nienawiść.

W samsarze nie ma szczęścia, jest ona jak dom pogrążony w ogniu.

W jaki sposób pozbywamy się kleśi? Dzieje się to przez zastosowanie pradżni braku samoistnego bytu, uzyskanej na drodze medytacji nad pustością. Jeżeli pragniemy uwolnić się od cierpienia, powinniśmy kultywować dwanaście cech uspokojenia. Złość i nienawiść niszczą nasze cele i plany, i sprawiają, że życie innych jest nieprzyjemne i nieszczęśliwe. Porzućmy je więc.

Od 60. strofy Kharak Gomcziung przechodzi do omówienia ścieżki praktykujących o wyższych zdolnościach.

Wy i inne istoty jesteście tacy sami

W pragnieniu szczęścia i unikaniu cierpienia.

Wyciągajcie wnioski z własnego doświadczenia:

Medytujcie nad równością siebie i innych.

Pod uwagę powinniśmy brać nie tylko nasze własne wyzwolenie, ale też wyzwolenie innych. Patrząc na nasze własne doświadczenie, popatrzmy też jak wszystkie istoty pragną przyjemności i uniknięcia bólu, potrzebują więc być wyzwolone.

Względem życzliwych istot trzech sfer,

Które były waszymi rodzicami w poprzednich życiach,

Porzućcie wszelką złą wolę i wrogość,

A praktykujcie miłość i współczucie.

Porzućmy negatywne czyny i praktykujmy miłość i współczucie.

Gdy krzywdzicie istoty,

Współczujący Zwycięzcy czują się

Jak rodzice, których jedyne dziecko zostało zabite.

Nie może im się to podobać.

Skrzywdzenie dziecka krzywdzi również jego rodziców. Współczucie bodhisattwy dla wszystkich istot przewyższa nawet miłość rodziców do dzieci. Dlatego też, gdy krzywdzimy inne istoty, bodhisattwowie nie są zadowoleni.

Wszelkie cierpienia samsary

Powstają z przyczyn, karmy i kleś.

Te zaś wynikają z postrzegania samoistnego bytu,

Więc kontemplujcie jego brak.

Ta strofa odnosi się bardziej do formalnej praktyki medytacji, niż do czasu między sesjami. Idea samoistnego bytu jest błędnym postrzeganiem. Aby sobie to uzmysłowić, powinniśmy skorzystać z narzędzia medytacji analitycznej.

W kolejnych strofach Kharak Gomcziung podsumowuje naturę praktyki umysłu.

Wolny od pojmującego i pojmowanego,

Wasz własny umysł nigdy nie powstał.

Jest on poza sferą intelektu,

Więc bądźcie wolni od wszelkich pragnień.

Urzeczywistnienie początkującego jest przejrzyste,

Lecz brak mu stabilności.

Nie rzucajcie go na wiatr myśli,

Lecz trzymajcie sznurem uważności.

Nie sposób jest ustanowić żadnej fundamentalnej natury,

Jest więc zasadniczo wolna od czterech skrajności.

W niej nie da się sformułować żadnego umysłu.

Bądźcie więc wolni od wszelkich myśli pojmującego.

Jeśli zanalizujemy koncepcję „ja”, zobaczymy, że nie istnieje postrzegający i postrzegany. Ostateczna natura umysłu nie ma początku ani końca. Nie możemy jej też pochwycić, gdyż jest czymś wyższym. A mimo to wciąż lgniemy do samoistnego bytu jako naprawdę istniejącego. Uwolnijmy się od tych wszystkich błędnych rodzajów postrzegania i projekcji, gdyż umysł jest nieopisany i nieogarniony. Nie jest ani czymś, ani niczym. Jest wolny od opisów i świetlisty. I chociaż Buddha nauczał o tym na wiele sposobów, to jest on poza pojęciami. Ostatecznej natury nie można urzeczywistnić jedynie za pomocą słów, ale dzięki błogosławieństwom i mocy Buddhy Wadżradhary i Siakjamuniego możemy osiągnąć pewne urzeczywistnienie. Nawet dziś zdarzają się ludzie, którzy otrzymują urzeczywistnienie ostatecznej natury poprzez moc błogosławieństw. Początkujący praktykujący mogą mieć na moment jasne urzeczywistnienie, przychodzi pewna myśl, po czym ją tracimy, jak chmury przesłaniające słońce. Urzeczywistnienia są niestabilne, gdyż w samsarze wiele rzeczy rozprasza umysł.

O ostatecznej naturze musimy wciąż pamiętać i nieustawać w medytacji – dzień i noc.

Wielcy mistrzowie kadampy w przeszłości stronili od ludzi, jeśli było to możliwe i mówili niewiele, gdyż to rozpraszało ich medytację. Znamy spisane historie mistrzów kadampy, którzy, otrzymawszy wskazówki od swych nauczycieli, udawali się na odosobnienie i ślubowali unikać wszelkich rozmów. Dwie lub trzy godziny spędzone na pogaduszkach z przyjaciółmi w kawiarni mogą namieszać nam w myślach i negatywnie wpłynąć na medytację.

Ludzkie życie jest jak bateria, której moc z chwili na chwilę się wyczerpuje, ostrzegł Rinpocze. Nikt z nas nie wie kiedy nadejdzie śmierć. Dla tych z nas, którzy spędzili jakiś czas na odosobnieniu lub otrzymali instrukcje mahamudry i rozpoczęli medytację, istnieje realne niebezpieczeństwo, że tego typu sytuacje mogą być szkodliwe i wzburzyć myśli.

Dalej w tekście pojawia się fragment o iluzorycznej naturze wszystkich zjawisk.

Wszystkie zjawiska są jak sny i iluzja.

Nie ma nic, co byłoby prawdziwe.

Nie skupiajcie się zanadto na tym,

Co się przejawia, a przecież nie istnieje.

Przypominajmy sobie o tym wciąż od nowa, aby zmniejszyć przywiązanie.

Jak przyczyny i skutki zdarzające się we śnie,

Choć nieosadzone w fundamentalnej naturze,

Karma i skutki pomieszania są pewne,

Porzućcie złe czyny i podejmujcie wysiłek w pozytywnych.

Medytujcie nad żalem za uczynione niegodziwości

I odtąd, nawet kosztem życia, wstrzymujcie się od popełniania ich.

Zawsze podejmujcie wysiłek w antidotum,

Jakim jest szlachetność schronienia i bodhiczitta.

Jego Eminencja podkreślił, że ważna jest codzienna recytacja Sutry trzech zbiorów, aby oczyścić nagromadzone negatywności. A wspomniane w tej ostatniej strofie antidotum to codziennie przyjmowane schronienie i wzbudzanie bodhiczitty. Są to istotne antidota na negatywne czyny.

Nawet niewielka szlachetna rzecz

Stanie się niewyczerpanym skutkiem.

Wszystkie dedykacje trzech czasów poprzedzajcie

Postanowieniem bodhiczitty.

Rinpocze podkreślił w tym miejscu, że skutki nawet niewielkiego szlachetnego czynu mogą stać się ogromne.

Ostatnie dwie strofy tekstu brzmią następująco:

Jeśli wasz umysł zestroi się z tymi pouczeniami,

Będziecie wolni od wszelkiego cierpienia niższych światów

I w niedługim czasie osiągniecie szczęście

Wyższych światów bogów i ludzi.

 
Ostatecznie oczyścicie dwa splamienia

I posiądziecie trzy kaje i cztery mądrości.

Osiągniecie niezrównane przebudzenie,

Które jest poza samsarą i nirwaną.

Jest to zapewnienie Kharaka Gomcziunga, że jeśli nasz umysł będzie w harmonii z poradami Siedemdziesięciu dwóch pouczeń, cierpienie dobiegnie końca i, jak mówi strofa 72., ostatecznym rezultatem praktyki będzie wyzwolenie z samsary.

Dedykując zasługę płynącą z nauczania, Rinpocze zakończył wyjaśnienia do tekstu.