Letnie nauki „Mar Ngok” – 26 lipca 2024

Na wstępie Jego Świątobliwość przedstawił ponownie streszczenie planu tegorocznych nauk o pochodzeniu tajemnej mantry, aby wszyscy wiedzieli co zostało omówione pierwszego dnia i w jakim punkcie programu obecnie się znajdujemy. A więc dwa lata temu zaczęliśmy omawiać epokę wczesnego buddyzmu, a pierwszego dnia nauk w tym roku określiliśmy ją dokładniej. Kolejnym punktem będzie omówienie pism, jakie powstały w tym okresie.

Jego Świątobliwość przeszedł do kwestii języków, którymi mówiono w czasach wczesnego buddyzmu, zwłaszcza podczas pierwszej rady buddyjskiej, kiedy zebrano Sutrapitakę i Winajapitakę.

Zawsze był to spory problem dla badaczy historii wczesnego buddyzmu. Mamy zasadniczo trzy podejścia, które pozwalają nam wywnioskować jakich być może używano wówczas języków. Po pierwsze, możemy bazować na dostępnych nam starych tekstach buddyjskich. Po drugie, przyjrzymy się językowi używanemu wówczas w królestwie Magadhy, a po trzecie zbadamy jaki język by narzędziem nauczania Dharmy.

Stare buddyjskie teksty pochodzą przede wszystkim z epoki buddyzmu nikaja, a zapisane są w różnych językach. Istniały wówczas cztery główne szkoły – cztery rdzenne szkoły, jak nazywa je tradycja tybetańska – chociaż współcześni naukowcy podają to w wątpliwość i utrzymują, że były tylko dwie rdzenne szkoły. Mahasanghika rozwijała się w regionie Maharasztra, w południowo-wschodnich Indiach i używała prakrytu, czyli regionalnego języka. Szkoła wibhadżjawada (gałąź sthawirawady) rozwinęła się w zachodnim regionie Śurasena, a jej językiem był paiśaczi. Szkoła sammitija, będąca najpopularniejszą tradycją w zachodnich Indiach, skupiała się wokół miasta Mathura i posługiwała się językiem śurasena-apabhramśa. Natomiast językiem pism szkoły sarwastiwada, skupiającej się wokół Kaszmiru i Gandhary na północnym zachodzie, był sanskryt.

Charakterystyka i specyficzna filozofia owych czterech szkół ugruntowały się nieco później w tej samej epoce. Wydaje się, że palijski jest starszy od wielu języków regionalnych i był najprawdopodobniej najstarszym z używanych. Potwierdzają to znaleziska archeologiczne. Jeśli porównamy, zapisane lokalnym językiem, ocalałe wersje Dhammapady w sanskrycie i w pali, wydaje się, że palijski jest językiem starszym.

To jednak nie jest stuprocentowy dowód na to, że palijski był językiem pierwszej rady buddyjskiej. W V wieku naszej ery Buddhagosza utrzymywał, że pali i magadhi – język, którym mówiono w królestwie Magadha wokół Bodhgai – to jeden język. Nazywał go „rdzennym językiem” i dowodził, że to w nim nauczał Buddha i że ten język był używany podczas pierwszej rady. Tak mówi tradycja szkół południowego przekazu, ale większość współczesnych badaczy nie zgadza się z tym i uważa, że są to dwa bardzo różne języki. Oba są regionalnymi odmianami, lecz pali jest tak naprawdę dialektem z zachodnich Indii, natomiast magadhi jest językiem z Indii centralnych. Co więcej, są i tacy, którzy sugerują, że skoro buddyzm został przeniesiony na Sri Lankę przez Mahendrę z Magadhy, językiem pism musiał być starożytny dialekt jego ojczystego regionu, czyli rejonu Widiśa w południowo zachodniej części Indii centralnych.

Drugie podejście polega na przyjrzeniu się miejscu, w którym odbyła się pierwsza rada, czyli królestwu Magadha w Indiach centralnych. W tamtej epoce Magadha była najpotężniejszym i najbogatszym królestwem oraz głównym regionem nauczania Buddhy. Dlatego większość uczonych przyjmuje, że to starożytny język magadhi był językiem pierwszej rady. Edykty króla Aśoki dowodzą istnienia powszechnego języka we wschodnich Indiach, a także języków regionalnych. Dlatego kilku badaczy zasugerowało, że lingua franca Indii wschodnich i centralnych, którym w naukach posługiwał się Buddha, był język magadhi. Inni odrzucają ten pogląd ze względu na różnicę czasu – Aśoka urodził się sto lub dwieście lat (w zależności od tego, jaką uznajemy tradycję) po Buddzie – i ze względu na zmiany, jakie nastały po przekształceniu Magadhy pod rządami Aśoki w indyjskie mocarstwo. Jest całkiem możliwe, że pod rządami Aśoki magadhi stał się językiem urzędowym, lingua franca w całym imperium. Pewni ludzie uważają, że Buddha nie nauczał w starożytnym magadhi, lecz w starożytnym ardhamagadhi, lub w obu tych językach.

Trzecie podejście to snucie hipotez co do tego, jakiego języka Buddha używał przy wygłaszaniu nauk. W tamtym okresie w Indiach było wiele języków, odpowiadających regionom, kastom i epoce. Wyższe kasty, a więc bramini i kszatrijowie, mówili wyrafinowanym językiem, czyli sanskrytem – językiem dobrze uformowanym. Zaś kasty niższe mówiły regionalnymi językami, odpowiadającymi ich poziomowi społecznemu.

Więc kiedy Buddha uczył Dharmy, prawdopodobnie nie używał wiele sanskrytu, lecz rozmaite lokalne języki, dopasowując się do słuchaczy, by mogli go zrozumieć. Dowód na to znajdujemy w czterech agamach, gdzie mowa jest o tym, jak Buddha skrytykował próbę ujednolicenia języka nauk. Opowieść z Winajapitaki kanonu palijskiego, z tekstu Kullawagga, mówi o tym, jak dwóch bhikszu, Jamela i Kekuta – obaj urodzeni w kaście braminów, skarżyło się Buddzie, że w sandze mnisi z różnych regionów i kast wciąż mówią swymi rodzimymi językami. Recytują słowa Buddhy i dyskutują o Dharmie w swych prakrytach. Dla Jameli i Kekuty te języki były podrzędne i uważali, że wypaczają święte słowa Buddhy. Sugerowali, by używać tylko sanskrytu. Buddha ich zrugał: „Mnisi, słowa Buddhy nie powinny być przekazywane w języku wyższych klas. Ktokolwiek będzie tak robił, będzie winny upadku. Mnisi, uczcie się słów Buddhy we własnych dialektach”.

W przeciwieństwie do zwyczajów bramińskich, gdzie jest duży nacisk na metrum i melodię podczas recytacji Wed oraz na towarzyszące jej gesty rąk i dłoni, Buddha podkreślił znaczenie i zrozumienie. W Winajamatrikasutrze powiedziano:

Buddha zwrócił się do bhikszu: W moich naukach nie uważamy, że najważniejsze jest poetyckie metrum. Moją intencją jest niezatracenie znaczenia. Nauczajcie w językach, które rozumieją istoty. Dlatego przyjmujcie zwyczaje każdego z krajów.

Dharmaguptawinaja również to podkreśla:

Buddha powiedział: Recytujcie sutry Buddhy tak, jak są rozumiane zgodnie z językiem i zwyczajami każdego regionu i tradycji.

Ten problem ilustruje również historia o dwóch bramińskich chłopcach, Dewadatcie i Gopace, których wyświęcił Śariputra. Nauczył ich sutr, po czym udali się w podróż. Jednak ze względu na swe bramińskie pochodzenie recytowali słowa Buddhy językiem poetyckim i z użyciem melodii. Dewadatta zmarł, a zrozpaczony Gopaka zapomniał jak należy recytować. Powrócił więc do Śrawasti i poprosił starszego Kaundinję, by nauczył go tekstów. Gopaka skrytykował styl recytacji Kaundinji: „Czcigodny, twoja wymowa nie jest czysta i nie używasz długich fraz, więc recytacja jest niedobra”. Udał się jeszcze do dziewięciu innych starszych, aż w końcu trafił z powrotem do Śariputry, który recytował z właściwą melodią i zasadami. Gopaka stwierdził: „Pozostali bhikszu nie wiedzą jak należy właściwie recytować. Tylko ty robisz to dobrze”. Śariputra zbeształ go: „Głupcze! To ty nie wiesz jak należy właściwie recytować. Bhikszu robią to bardzo dobrze”.

Kiedy został o to zapytany, Buddha zadeklarował, że nawet recytacja pism z użyciem wedyjskiej melodii i metrum jest naruszeniem zasad, chyba że jest zgodna z lokalnym zwyczajem. Wówczas nie ma złamania reguł.

W czasie pierwszej rady głównym celem Mahakaśjapy było zachowanie nauk w formie, w jakiej nauczał Buddha i dlatego jest całkiem możliwe, że Dharma, którą Buddha przekazywał w wielu językach, mogła nie zostać zebrana tylko w jednym.

Rozwój pism wczesnego buddyzmu

Podczas pierwszej rady zebrano Sutrapitakę i Winajapitakę, lecz bez abhidharmy i traktatów. Zasiano jedynie ziarno Abhidharmapitaki. Ta prawdopodobnie powstała podczas drugiej rady buddyjskiej i w związku z tym pełne trzy kosze nauk nie istniały przed zwołaniem drugiej rady.

Agama i nikaja

We wczesnym buddyzmie Sutrapitaka była znana jako agama (taki wniosek wysnuwamy na podstawie zachowanych chińskich tekstów, które używają terminów „ā hán” lub „ā hán jīng”, czyli chińskiego fonetycznego zapisu słowa āgama). Termin ten oznacza „przekaz” lub „tam, skąd przekazywana jest Dharma”. Po tybetańsku jego odpowiednikiem jest słowo „lung”. Odnosi się do słów wypowiedzianych przez Buddhę i oznacza, że są one autentyczne, prawdziwe, w zgodzie z naturą rzeczy oraz wiarygodne, a także, że Buddha je faktycznie wypowiedział. Zawarte są tu wszystkie słowa Buddhy. W języku palijskim odpowiednikiem był termin „nikaja”, czyli „zbiór, sekcja, kategoria, kompilacja”. Pancianikaja to zbiór takich kompilacji. Dlatego agama i nikaja są synonimami.

Zachowały się dwa główne przekazy Sutrapitaki z okresu wczesnego buddyzmu, jeden w pali, drugi po chińsku. Jakie mają podstawowe cechy i co je różni?

Za czasów króla Aśoki Mahendra (uważany za jego syna) upowszechniał Dharmę na Sri Lance. Nauki te, przekazywane w pali, to m.in. Dighanikaja (Długie rozprawy), Madżhimanikaja (Średnie rozprawy), Samjuttanikaja (Rozprawy połączone), Anguttaranikaja (Rozprawy numeryczne) i Khuddakanikaja (Pomniejsze rozprawy). Razem tworzą zbiór Pancianikaja. Po dziś dzień te nikaje w liczbie pięciu stanowią podstawę buddyzmu na Sri Lance. Według japońskiego badacza Hirakawy Akiry, te palijskie pisma pochodzą z wibhadżdżawady, czyli podgrupy szkoły sthawirawada (pali: therawada). Spisane są w starożytnym języku południowo zachodniego indyjskiego regionu Widiśa. Tam urodziła się matka Mahendry i to właśnie buddyzm tego regionu przeniósł on na Sri Lankę.

Sutry przetłumaczone na chiński – cztery agamy – zostały głównie przekazane albo przez Azję Środkową do Chin lub przez Ocean Indyjski do dzisiejszej prowincji Guandong. Są praktycznie takie same, jak palijska nikaja i zasadniczo nie różnią się co do zawartości i znaczenia. Są to: Długie rozprawy (Dirgha agama), Średnie rozprawy (Madhjama agama), Rozprawy połączone (Samjukta agama) i Rozprawy numeryczne (Ekottara agama).

W tradycji palijskiej:

Dighanikaja (Długie rozprawy) składa się z trzech części i zawiera trzydzieści cztery sutry.
Madżhimanikaja (Średnie rozprawy): piętnaście części, sto pięćdziesiąt dwie sutry, z czego dziewięćdziesiąt osiem jest takich samych jak w przekładzie chińskim.
Samjuttanikaja (Rozprawy połączone) ma pięćdziesiąt sześć połączonych serii, w sumie pięćdziesiąt sześć rozdziałów w dwóch tysiącach ośmiuset osiemdziesięciu dziewięciu sutrach.
Anguttaranikaja (Rozprawy numeryczne) składa się z jedenastu części, wymienionych jako dharmy od 1 do 11: sto siedemdziesiąt jeden rozdziałów i dwa tysiące dwieście trzy sutry. (Według innego wyjaśnienia siedemnaście rozdziałów i dwa tysiące sto osiemdziesiąt osiem lub dwa tysiące trzysta osiemdziesiąt osiem sutr).
Khuddakanikaja (Pomniejsze rozprawy) to piętnaście zestawów sutr.

W tradycji chińskiej:

Dirgha agama (Długie rozprawy): dwadzieścia dwa tomy, trzydzieści sutr. Pochodzi z tradycji Dharmaguptaki, a tłumaczami byli Buddhajaśas i Zhu Fo Nian.
Madhjama agama (Średnie rozprawy): sześćdziesiąt tomów i dwieście dwadzieścia dwie sutry. Spośród osiemnastu szkół, tutaj źródłem jest sarwastiwada, a przekładu dokonał za czasów wschodniej dynastii Jin indyjski mistrz Sanghadewa.
Samjukta agama (Rozprawy połączone): pięćdziesiąt tomów i tysiąc trzysta sześćdziesiąt dwie sutry. Również pochodzi z tradycji sarwastiwada, a tłumaczył indyjski mistrz Gunabhadra za panowania dynastii Liu Song.
Ekottara agama (Rozprawy numeryczne): pięćdziesiąt jeden tomów i ponad tysiąc sutr. Jak w tradycji palijskiej, podział na dharmy od 1 do 11. Tłumacz: Sanghadewa ze wschodniej dynastii Jin.

Chociaż zasadniczo co do formy i treści są takie same, między tymi dwoma tradycjami znajdziemy też różnice. Być może zmiany pojawiły się z czasem, gdy teksty były przekazywane. Szkoły palijskie były bardziej kompletne, a wszystkie pięć nikaj pochodziło ze szkoły wibhadżdżawadin z therawady. Natomiast chińskie agamy mają źródło nie w jednej, lecz wielu tradycjach.

Cztery agamy bardziej szczegółowo

1. Rozprawy połączone (Samjukta agama)

Tytuł w obu tradycjach ma to samo znaczenie, lecz w tekście chińskim mamy tysiąc trzysta sześćdziesiąt dwie sutry, natomiast w palijskim dwa tysiące osiemset osiemdziesiąt. Zawartość jest podobna. Jest tam więc pięć skandh, dwanaście podstaw zmysłów, osiemnaście elementów i dwanaście ogniw współzależnego powstawania. Ponadto zawierają tematy związane z praktyką, jak cztery fundamenty uważności, cztery porzucenia, cztery cudowne wyczyny, pięć zmysłów, pięć mocy, siedem czynników Przebudzenia, osiem gałęzi ścieżki itd. Jest to zbiór nauk samego Buddhy lub jego bezpośrednich uczniów. Jeśli chodzi o organizację, kolejne etapy są tak wyraźnie zdefiniowane, łatwe i jasne, że wydają się specjalnie spisane w nieskomplikowany sposób dla osób praktykujących samadhi.

• Średnie rozprawy (Madhjama agama)

W wersji chińskiej mamy dwieście dwadzieścia dwie sutry, lecz tylko sto pięćdziesiąt dwie w edycji palijskiej. Jest to kontynuacja tematów zawartych w Rozprawach połączonych – przedstawienie Czterech Prawd, elementów, karmy itd. Są tu również sutry analityczne (wibhanga). Wówczas nie było jeszcze odrębnej abhidharmy, a sutry analityczne są jak nasiona czy też tekstowe podstawy dla przyszłej Abhidharmapitaki. Średnie rozprawy omawiają brak samoistnego bytu, dhjanę, czyny Buddhy związane z jego Przebudzeniem oraz to, co zrobił zaraz po nim. Są też teksty takie jak Gosingasalasutra, zawierające przede wszystkim nauki o ostatecznej naturze. Ta sutra opowiada o tym, jak wielcy uczniowie Buddhy, w tym Śariputra, Maudgaljajana i Mahakaśjapa zgromadzili się w zagajniku drzew sal, wypełnionym aromatem kwiatów i księżycowym światłem i omawiali jak należy analizować i praktykować ścieżkę prawdy ostatecznej. W dawniejszych czasach nazywano to filozofią głębokiego znaczenia.  

• Długie rozprawy (Dirgha agama)

Jest to faktycznie najkrótszy zbiór, liczący trzydzieści sutr, ale te sutry są bardzo długie i spisane prozą, stąd nazwa Długie rozprawy. W jego skład wchodzą sutry, w których Buddha krytykuje niebuddyjskie filozofie tamtych czasów. Są tam m.in. Sutra sieci Brahmy (Brahmadżalasutra), zachowana również w przekładzie tybetańskim, oraz Sutra rezultatów duchowej ścieżki (Śramanaphalasutra, Sāmaññaphala-Sutta). Częścią tego zbioru jest też Sutra wielkiej parinirwany (Mahaparinirwanasutra), omawiająca okres od osiemdziesiątego roku życia Buddhy do parinirwany, a także inne wydarzenia z tego okresu. Pośród Długich rozpraw znajdziemy także Wielką rozprawę o przyczynowości (Mahanidanasutra), obejmującą myśl wczesnego szerzenia się buddyzmu.

• Rozprawy numeryczne (Ekottara agama)

Nazwa pochodzi stąd, że w tym zbiorze nauczane są kategorie dharm od 1 do 11, jak w słowniku. Zawiera czterysta siedemdziesiąt dwie sutry różnej długości. Tradycyjnie uważano, że spośród czterech agam Średnie i Połączone rozprawy pochodzą ze szkoły sarwastiwada, a Rozprawy numeryczne z mahasanghiki. A więc Rozprawy numeryczne mają wielki wpływ na mahajanę. Są tu obszerne dyskusje na temat dharmakai, a także biografie wielkich uczniów Buddhy, omawiające ich osobowości. Palijskie Rozprawy numeryczne liczą dwa tysiące trzysta sześćdziesiąt trzy sutry, lecz w wersji chińskiej nie ma nawet połowy tej liczby, co sugeruje, że na pewnym etapie doszło do sporego przemieszania. Zachowany palijski tekst nie zawiera rozpraw na temat dharmakai, natomiast temat ten jest omawiany obszernie w edycji chińskiej.

Zebranie czterech agam

Tradycyjnie naucza się, że sutry czterech agam zostały zebrane podczas pierwszej rady buddyjskiej, ale większość współczesnych badaczy z tym się nie zgadza i postulują, że wydarzyło się to podczas drugiej rady.

Chiński mistrz Shì yìn shùn napisał: „To, co zostało zebrane [podczas pierwszej rady], nie miało czterech części i nie nazywano tego agamami. Było jednak czymś w rodzaju fundamentu dla czterech agam”.

Inni sądzą, że jedynie Rozprawy połączone (Samjukta agama) powstały na pierwszej radzie. Pozostałe trzy agamy rozwinęły się stopniowo, a wszystkie cztery skompletowano na drugiej radzie.

Aby ustalić kolejność pojawiania się czterech agam, uczeni opierają się na progresji treści tekstów od prostej do złożonej. Mistrz Shengyan pisze: „Pośród czterech agam można zobaczyć następujące zjawiska: Rozprawy połączone są proste w stylu i zwyczajne. Średnie rozprawy są do nich podobne, ale kiedy przejdziemy do Długich i Numerycznych rozpraw, napotkamy styl, który z prostego rozwinął się w wyrafinowany, z niewyszukanego w wybujały”.

Jeśli chodzi o zawartość czterech agam, Rozprawy połączone mają najmniej treści, napisane zostały w prosty sposób, a ich zawartość przekazywana jest w nieskomplikowany sposób. Wnioskujemy stąd, że te rozprawy pojawiły się jako pierwsze. Kolejne są Średnie rozprawy, podobne co do treści i stylu do Rozpraw połączonych. Wreszcie Długie rozprawy i Rozprawy numeryczne są o wiele bardziej złożone zarówno w stylu, jak i treści.

Ta hipoteza ma też kontrargumenty. Po pierwsze, prostota i złożoność mogą istnieć jednocześnie. Jest również możliwe, że co początkowo było złożone, zostało z czasem uproszczone. I wreszcie, pierwotna forma i styl mogły być inne niż znamy je obecnie.

Co ważne, większość starożytnych pism buddyjskich naucza, że cztery agamy zostały w pełni zebrane podczas pierwszej rady. Co więcej, pierwsza rada przede wszystkim zajmowała się kompilacją sutr i winai, natomiast druga dopracowywała winaję. Nigdzie nie ma mowy o tym, by druga rada również zajmowała się kolejnymi sutrami. Jeśli te relacje są zgodne z prawdą, pewne jest, że podstawy czterech agam zostały ustalone podczas pierwszej rady.

W tradycji palijskiej mamy pięć nikaj, w tym Khuddakanikaję (Pomniejsze rozprawy), natomiast w języku chińskim agamy są jedynie cztery. Dlatego jest całkiem możliwe, że w czasie pierwszej rady zebrano również zestaw pomniejszych sutr i agam też było pięć. Szkoła sarwastiwada mówi tylko o czterech, lecz większość pozostałych tradycji przyjmuje ich pięć. Sarwastiwada nie uznaje Pomniejszych rozpraw.

Reguły klasyfikacji czterech agam są zasadniczo takie same we wszystkich szkołach. Mahasanghikawinaja, zachowana w chińskim przekładzie, mówi:

Rozmaite zagadnienia znalazły się w Rozprawach połączonych. W tej liczbie są nauki o zmysłach, mocach, Przebudzeniu, ścieżce itd. Długie i Średnie rozprawy zostały zebrane według długości tekstu. Różne listy zostały stworzone według liczby zagadnień i ułożone zgodnie z tymi liczbami, tworząc Rozprawy numeryczne.

Istnieje też wiele sutr, których nie włączono do kanonu czterech agam. Nie ma tam niekompletnych sutr oraz niektórych krótkich sutr. Pewne pojedynczy sutry mamy także po tybetańsku. Chociaż kompletnego zestawu czterech agam nie mamy w Tybecie, mamy pojedyncze sutry.

Wprowadzenie do Pomniejszych rozpraw palijskiej Suttapitaki

Piąty zestaw rozpraw – Pomniejsze rozprawy – nie znalazł się pośród czterech agam, lecz w pełnej postaci zachował się w języku palijskim.

1. Khuddakapaṭha (Krótkie ustępy): te teksty recytują mnisi therawady,
2. Dhammapada (Strofy Dharmy),
3. Udana (Wypowiedzi inspirowane),
4. Itiwuttaka (Jak to zostało powiedziane),
5. Suttanipata (Sekcja sutr),
6. Wimanawatthu (Opowieści o boskich pałacach),
7. Petawatthu (Opowieści o głodnych duchach),
8. Theragatha (Strofy starszych mnichów),
9. Therigatha (Strofy starszych mniszek),
10. Dżataki,
11. Niddesa (Nauki),
12. Paṭisambhidamagga (Ścieżka rozróżnienia),
13. Apadana (Opowieści biograficzne),
14. Buddhawamsa (Kronika Buddhów): o różnych Buddach,
15. Czarijapiṭaka (Kosz czynów).

Niektóre z tych tekstów, w tym Sekcja sutr, Dhammapada, Wypowiedzi inspirowane, Strofy starszych mnichów, Strofy starszych mniszek i Dżataki, również znalazły się w czterech agamach.

Te teksty są bardzo, bardzo dawne i jest możliwe, że większość z nich powstała za życia Buddhy. Ponieważ jest o nich mowa w agamach, wiemy, że te palijskie pisma są starsze od agam. Dlatego badacze wczesnego buddyzmu cenią je sobie bardziej niż cztery agamy. Te teksty mogą dać nam rzeczywiście unikalną perspektywę jeśli chodzi o zdobywanie wiedzy ma temat najwcześniejszej buddyjskiej myśli. Szczególnie pomocne są tu Dhammapada, Udana oraz Strofy starszych mnichów i mniszek.

Teksty palijskie w przekładzie

Jego Świątobliwość zwrócił uwagę na istnienie wielu sutr w języku chińskim, które są jak owe starożytne palijskie sutry. Mało tego, wielki zbiór tekstów buddyzmu południowego, który został przetłumaczony na chiński, zawiera zarówno palijską Suttapitakę, jak i Winajapitakę. Dzięki temu łatwo jest je badać. Póki co nie zostały one przełożone na język tybetański. Nawet cztery agamy nie doczekały się w całości tybetańskiego tłumaczenia. Istnieje jedynie kilka fragmentów. Podobnie palijskich pięciu nikaj nie przetłumaczono na tybetański. Obecnie Długie rozprawy są tłumaczone w Centralnym Instytucie Wyższych Studiów Tybetańskich w Waranasi, więc możemy mieć nadzieję, że w przyszłości przeczytamy pisma, które zachowano w pali.  

Gjalłang Karmapa zakończył wymienieniem palijskich tekstów Pomniejszych rozpraw, które zostały przetłumaczone na tybetański lub chiński.