Kagju Guncie, dzień pierwszy – 14 stycznia 2023

Przed rozpoczęciem pierwszej sesji nauk Kagju Guncie Kjabdzie Gjaltsab Rinpocze, Kjabdzie Bokar Rinpocze i Khencien Lodro Donjo Rinpocze ofiarowali Jego Świątobliwości Karmapie mandalę. Mnichom zgromadzonym w sziedrze Bokar podano słodki ryż i herbatę.

Gjalłang Karmapa powitał wszystkich i zauważył, że wreszcie, po dwóch latach przerwy spowodowanej pandemią, możemy wznowić Kagju Guncie. Dodał, że tegoroczne Guncie jest wyjątkowe i dla nas wszystkich szczęśliwe, gdyż Jego Eminencja Gjaltsab Rinpocze udzielił ustnego przekazu Dzieł zebranych Gampopy, zgodnie z nieprzerwaną linią, bezpośrednio od Szesnastego Karmapy. Przekazał podziękowania Rinpoczemu w imieniu własnym oraz wszystkich nauczycieli i uczniów.

Jego Świątobliwość powrócił do omawiania Trzydziestu strof czy też Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł”. Karmapa wyjaśnił dlaczego używa tego drugiego tytułu.

Sanskrycki tytuł Triṃśikāvijñaptikārikā oraz polski Trzydzieści strof są zrozumiałe i jednoznaczne. Ale w języku tybetańskim ten tytuł można pomylić z dziełem o gramatyce, też nazwanym Trzydzieści strof. W chińskim przekładzie tytuł brzmi Wéi shí sānshí sòng i zawiera słowa „tylko umysł”, więc możemy dodać je i tłumaczyć go jako Trzydzieści strof szkoły „tylko umysł” (zwłaszcza po tybetańsku).

Rok temu rozpoczęliśmy nauki o Trzydziestu strofach szkoły „tylko umysł”. Omówiliśmy znaczenie filozofii „tylko umysłu”, pochodzenie szkoły, historię jej szerzenia się i propagowania w Indiach, Chinach, Japonii i Tybecie, różnice między poglądem szientong i „tylko umysł” oraz powiązania między tekstami o epistemologii i „tylko umysłem”.

Chociaż w tym roku mamy jedynie sześć dni nauk, Jego Świątobliwość nie sugerował, aby skrócić listę omawianych tematów. Dyskusję rozpoczniemy od objaśnienia tego, jak tekst był komentowany. Jeśli będzie to możliwe, dalszy ciąg nauk nastąpi jesienią.

Zanim przejdziemy do rdzennego tekstu Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł” powinniśmy przyjrzeć się następującym punktom:

1. Pochodzenie rdzennego tekstu Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł”
2. Pojawienie się komentarzy do Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł”
3. Pochodzenie Traktatu udowadniającego „tylko umysł” i jego komentarzy
4. Komentarz, z którego skorzystamy, jako podstawy do niniejszych objaśnień
5. Wprowadzenie do tematu tegorocznych nauk oraz do Wyjaśnienia Traktatu udowadniającego „tylko umysł”
6. Krótkie wprowadzenie do dawnych technik przekładu
7. Przedstawienie głównych komentatorów: Kuijiego, Lingtaia i Shanzhu.

Jak powstał tekst Trzydzieści strof szkoły „tylko umysł”

Na wstępie Jego Świątobliwość mówił o tym, jak tekst Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł” został napisany oraz jak powstały komentarze do niego.

Autorem rdzennego tekstu był Wasubandhu, młodszy brat Asangi. Wasubandhu napisał wiele ważnych dzieł, a spośród nich to właśnie Trzydzieści strof jest najbardziej dogłębnym, esencjonalnym i największym tekstem, a także ostatnim, jaki stworzył w życiu. W chińskim przekładzie utwór liczy sobie tylko sześćset sylab, zaś wersja tybetańska ma ich nieco ponad siedemset.

Odnośnie do tego, Jego Świątobliwość wyjaśnił znaczenie chińskiego cytatu z Komentarza do trudnych punktów udowodnienia „tylko umysłu” Kuijiego. Kuiji objaśnia, jak w tym, liczącym sobie zaledwie trzydzieści krótkich strof, dziele mistrz Wasubandhu zręcznie przedstawia najważniejsze i najbardziej tajemne założenia mahajany. Każde ze słów i każda z sylab jest ucieleśnieniem nieskończonych tematów i znaczeń. Niestety, zanim Wasubandhu mógł napisać własny komentarz, zmarł. Myśl Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł” jest niezwykle głęboka i obejmuje wiele zagadnień, więc bez jasnego komentarza osoby początkujące lub zwyczajni ludzie mają duże problemy, aby zrozumieć intencję i znaczenie tekstu. Dlatego wielu późniejszych uczonych w Indiach objaśniało dzieło mistrza Wasubandhu i pisało liczne komentarze do niego.

Komentarze do Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł”

Według jednego z objaśnień, osiemnastu autorów napisało na samym początku komentarze do tekstu mistrza Wasubandhu, później powstały jeszcze dzieła kolejnych szesnastu, a więc łącznie było trzydziestu czterech komentatorów. Niektórzy uważają, że tylko dwudziestu ośmiu autorów komentowało Trzydzieści strof.

Gjalłang Karmapa wyjaśnił, że mimo istnienia tak licznych komentarzy, uczeni nadal mieli trudności z nauczaniem pełnego znaczenia tekstu. W późniejszym okresie pojawiło się dziesięciu wielkich komentatorów, którzy zręcznie objaśnili intencje i znaczenie dzieła. Jego Świątobliwość wymieniał ich podczas zeszłorocznych nauk. Byli to: Bandhuśri, Czitrabhana, Gunamati, Dharmapala, Sthiramati, Śudhaczandra, Dżinaputra, Dżnianaczandra, Nanda i Wiśeszamitra (znany też pod imieniem Dżinamitra). Każdy z tych komentarzy liczył sobie dziesięć wiązek tekstu, więc było ich łącznie około sto.

Komentarz do Trzydziestu wersów autorstwa Dharmapali

Pośród owych dziesięciu komentarzy, za najlepszy na ogół jest uznawany ten napisany przez Dharmapalę. W swym Komentarzu do trudnych punktów udowodnienia „tylko umysłu” Kuiji przedstawia konkretne wyjaśnienie sposobu napisania komentarza przez Dharmapalę.

Po przestudiowaniu Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł” zarówno Dharmapala, jak i pozostali aczarjowie, napisali swoje własne komentarze. Każdy z nich wyróżniał się czymś niezwykłym, ale na tle pozostałych to właśnie tekst Dharmapali okazał się innowacyjną nauką.

W wieku dwudziestu dziewięciu lat Dharmapala odczuł znużenie samsarycznymi zjawiskami i usiadł pod drzewem bodhi, by praktykować medytację. Jego Świątobliwość dodał, że zapewne można z tego wywnioskować, że Dharmapala przyjął święcenia. Medytował przez trzy lata, a komentarz do Trzydziestu strof pisał w przerwach między sesjami.

Jego Świątobliwość zaznaczył, że Kuiji wywyższa i bardzo chwali Dharmapalę. Mówi o tym, że czy to z punktu widzenia stylu i kompozycji, natury, jego pradżni, czy pod jakimkolwiek innym kątem byśmy nie spojrzeli, bardzo trudno jest znaleźć drugi taki komentarz. Każde ze słów komentarza niweluje lgnięcie, a nawet połowa strofy może rozwiązać spór między szkołami, pozostającymi dotąd w konflikcie. Komentarz Dharmapali przewyższa komentarze tysiąca innych uczonych i zalicza się do stu najwspanialszych dzieł w ogóle.

Niestety, jak zaznaczył Karmapa, sanskrycki oryginał komentarza Dharmapali nie zachował się. O tym, co zawierał, dowiadujemy się z Komentarza do Traktatu udowadniającego „tylko umysł” Xuanzanga, gdyż jest on oparty właśnie na komentarzu Dharmapali. Kuiji w swoim dziele mówi o tym, jak po ukończeniu go przez Dharmapalę jego komentarz stał się popularny i jak on sam na niego natrafił:

Kiedy Dharmapala ukończył tworzenie swojego dzieła, pojawił się świecki buddysta Xuán Jiàn, odznaczający się niezwykle wielką wiarą oraz ogromną wiedzą i inteligencją. Dharmapala powierzył mu swój rękopis, by mógł go skomentować. Tuż przed śmiercią w młodym wieku Dharmapala powiedział: „Gdy po moim odejściu ktoś zapragnie go przeczytać, musi zapłacić dwie uncje złota. Jeżeli jednak ten ktoś będzie się odznaczał bardzo wysoką inteligencją, przekaż go za darmo”.

Jak Xuanzang wszedł w posiadanie komentarza Dharmapali

Jego Świątobliwość wyjaśnił, że działo się to właśnie w czasie, gdy Xuanzang studiował i pielgrzymował po Indiach. Gdyby Xuanzang nie opisał swoich podróży, byłoby nam trudno zidentyfikować święte miejsca Indii. Co się tyczy kwestii tego, jak Xuanzang wszedł w posiadanie komentarza Dharmapali, Kuiji opisał to w swym Komentarzu do trudnych punktów udowodnienia „tylko umysłu”. Jego Świątobliwość sparafrazował co Kuiji napisał o Xuanzangu.

Inteligencja Xuanzanga była niezrównana, a jego pradżnia wyjątkowa. Mógł więc natychmiast odróżnić wielkie istoty od zwyczajnych. Jeżeli wiedział, że ktoś jest bardzo mądry i uczony, udawał się do niego po nauki Dharmy. Nie było też takich świętych miejsc w Indiach, których by nie odwiedził, ani traktatów, których by nie przeczytał i nie recytował. Jeżeli wiedział, że gdzieś odbędzie się niezwykły wykład Dharmy, natychmiast się tam udawał z wielkim entuzjazmem. Dlatego też świecki praktykujący Xuan Jian pomyślał sobie: „Ten, o którym myślał Dharmapala, kiedy wspomniał o osobie z wielką inteligencją, to zdecydowanie musi być Xuanzang”. Przekazał więc Xuanzangowi komentarz Dharmapali, a także komentarz do Pięciu skandh (sans. Pañcaskandhaka) Wasubandhu. Gdy Xuanzang je czytał, poczuł, że jest tak, jakby osobiście widział Dharmapalę i faktycznie słyszał jego słowa.

Po otrzymaniu komentarza Xuanzang kontynuował studia nad „tylko umysłem” z Aczarją Śilabhadrą. Po powrocie do Chin przyjął komentarz Dharmapali jako podstawowy i połączył go z komentarzami dziewięciu innych autorów. Tak powstał Komentarz do traktatu udowadniającego „tylko umysł”. Z wyjątkiem komentarza Sthiramatiego, który dostępny jest w sanskrycie i po tybetańsku, sanskryckie rękopisy pozostałych komentarzy zostały utracone. Na szczęście komentarz Xuanzanga, który je wszystkie łączy, jest nadal dostępny. Jego Świątobliwość zauważył, że można jak najbardziej stwierdzić, iż ten tekst pochodzi z czasów, kiedy szkoła „tylko umysł” była u szczytu popularności w Indiach. Jest to najważniejszy, najbardziej kompletny i najbardziej autorytatywny komentarz do Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł”, jaki obecnie posiadamy.

Powstanie Traktatu udowadniającego „tylko umysł”

Ostatecznie więc najważniejszym źródłem dla naszych studiów nad Trzydziestoma strofami mistrza Wasubandhu jest Traktat udowadniający „tylko umysł” Xuanzanga.

Jak powstał ten tekst? Kiedy został przetłumaczony z sanskrytu? Jego Świątobliwość stwierdził, że chociaż komentarz mistrza Kuijiego nie wymienia daty przekładu, z Katalogu dzieł buddyjskich Kaiyuan możemy dowiedzieć się, że był to rok 659 n.e.

Jest to w katalogu jasno napisane:

Udowodnienie „tylko umysłu”, dziesięć wiązek. Odnosi się do 内典录. Napisany przez bodhisattwę Dharmapalę i in. W późniejszym dziesiątym miesiącu czwartego roku panowania Zhongzonga, w Świątyni Światła Obłoku, w klasztorze Yuhua. Skrybą był Dacheng Ji.

Gjalłang Karmapa wyjaśnił, że skrót „i in.” wskazuje, iż Traktat udowadniający „tylko umysł” jest kompilacją dzesięciu innych komentarzy. Imię skryby w tłumaczeniu to Mahajana, inne imię Kuijiego. Kiedy mistrz Kuiji wymieniał swoje imię, mówił Dacheng Ji lub tylko Ji. Użycie imienia Kuiji upowszechniło się po czasach dynastii Song.

W Trudnych punktach traktatu udowadniającego „tylko umysł” Kuiji napisał następujące wyjaśnienie co do kompilacji i przekładu Traktatu udowadniającego „tylko umysł”. Jego Świątobliwość podsumował jego słowa.

W czwartym roku życia Zhongzonga (659 n.e.), wielki mistrz Xuanzang rozpoczął kompilowanie i tłumaczenie Traktatu udowadniającego „tylko umysł”. Jego pierwotnym zamierzeniem było przetłumaczenie wszystkich komentarzy dziesięciu autorów na chiński. Miał przy tym czterech pomocników: Shén Fǎng miał korygować styl, Jiā Shàng był skrybą, Pǔguāng wyłapywał błędy, a Kuiji miał czuwać nad wiernością przekładu. Spośród tych czterech Kuiji był najmłodszy, zaś pozostali mieli już bardzo duże doświadczenie. Shen Fang, na przykład, był pierwszym uczonym, który współpracował z Xuanzangiem przy tłumaczeniach. Znał bardzo dobrze wszystkie pisma i komentarze mahajany i podstawowego pojazdu, więc cieszył się wielką renomą pośród studiujących w tamtych czasach.

Jia Shang służył Xuanzangowi jako skryba trzykrotnie, zaś Puguang dwadzieścia pięć razy. Fakt, że Xuanzang wybrał Kuijiego, który był najmłodszy, aby wziął udział w dziele kompilacji i tłumaczenia Traktatu udowadniającego „tylko umysł”, świadczył o zaufaniu i wielkim szacunku, jaki dla niego miał. Ale zaledwie kilka dni po rozpoczęciu pracy nad tym ważnym projektem Kuiji poprosił o pozwolenie na wycofanie się z niego. Dla Xuanzanga było to zaskoczenie. Dopiero kiedy kilkakrotnie dopytywał dlaczego, zrozumiał, że Kuiji miał konkretny pogląd na tłumaczeniowe plany Xuanzanga.

Kuiji miał wątpliwości co do zamierzeń Xuanzanga, aby przetłumaczyć komentarze wszystkich dziesięciu autorów oddzielnie. Chodziło o to, że owych dziesięciu autorów przedstawiało różne stanowiska i założenia odnośnie do Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł”. Kuiji uważał, że jeśli ich interpretacje nie zostaną zebrane w jednym autorytatywnym tekście, chińscy uczniowie nie będą mieli jasnego obrazu. Ponadto, jako że ludzkie życie jest krótkie, a nasza zdolność rozumienia oraz inteligencja są ograniczone, trudno jest opanować interpretacje wszystkich tych komentatorów. Najlepiej byłoby zebrać je w jednym porządnym opracowaniu.

Przemyślawszy to wszystko bardzo dokładnie, Xuanzang w końcu zaakceptował pomysł Kuijiego i przekonał Shenfanga, Jia Shanga i Puguanga do porzucenia projektu. Odtąd jego jedynym asystentem był Kuiji. Takie jest pochodzenie Traktatu udowadniającego „tylko umysł”.

Inne komentarze do Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł”

Jego Świątobliwość przeszedł do kolejnego punktu: Czy Traktat udowadniający „tylko umysł” to jedyny zachowany komentarz do Trzydziestu strof w języku chińskim, czy może znamy jeszcze inne?

Jak już wcześniej nadmienił, Gjalłang Karmapa przypomniał, że w dawnych Indiach istniało wiele komentarzy do Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł”,lecz większość zaginęła. Dziś znamy tylko garstkę. Zaś jedynym ocalałym komentarzem do tego rdzennego tekstu, jaki zachował się po chińsku, jest Komentarz do Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł” w jednym tomie, pochodzący z czasów dynastii Ming i spisany przez mistrza Zhìxù (Ji Wook).

Pośród starych japońskich tekstów, które później przetłumaczono na chiński, znajdziemy krótki komentarz do Trzydziestu strof. Napisał go w X wieku Jōkei. Znamy jeszcze dwa opisy Trzydziestu strof dawnych japońskich mistrzów. Jednym był Hirose Shuichi, drugim Sakai Daien.

Jeśli chodzi o komentarze bardziej współczesne, to mamy Nauki o Trzydziestu strofach szkoły „tylko umysł” Japończyka Genshina Inoue.

Jego Świątobliwość przyznał, że po tybetańsku istnieje tylko kilka komantarzy do Trzydziestu strof. On sam zna Rozróżnienie głównych punktów Trzydziestu strof piętnastowiecznego autora Śakji Ciokdena oraz komentarz z przypisami Dziu Miphama Rinpocze z XIX wieku.

Dlaczego korzystamy z Traktatu udowadniającego „tylko umysł” jako podstawy do dyskusji

Gjalłang Karmapa przedstawił dwa powody, dla których właśnie ten tekst jest bazą do rozważań i nauk.

Pierwszy powód  

Wasubandhu w swoim tekście Trzydzieści strof szkoły „tylko umysł” przedstawił w bardzo przystępny sposób ogólny zarys filozofii „tylko umysł”, która jest bardzo skomplikowana. Dwa najważniejsze teksty, jakie Wasubandhu napisał o szkole „tylko umysł”, to Trzydzieści strof i Dwadzieścia strof. Ten drugi utwór przede wszystkim odrzuca inne tradycje, natomiast Trzydzieści strof przedstawia stanowisko autora.

W tamtych czasach utrzymywał się zwyczaj, aby po napisaniu rdzennego tekstu stworzyć do niego komentarze. I choć Wasubandhu napisał komentarz objaśniający Dwadzieścia strof, to nie zdołał przed śmiercią stworzyć komentarza do Trzydziestu strof.

W ciągu dwustu lat, jakie nastąpiły po śmierci Wasubandhu, Trzydzieści strof szkoły „tylko umysł” stało się podstawowym punktem odniesienia dla studiujących buddyzm w Indiach i, o czym już była mowa, wielu nauczycieli musiało napisać do niego objaśnienia. Niestety, większość z nich zaginęła. Po tybetańsku mamy dziś jedynie komentarz Sthiramatiego i podkomentarz do niego. Po chińsku dostępny jest tylko Traktat udowadniający „tylko umysł”. Rdzenny utwór zawiera niezwykle skomplikowane założenia, więc bazując jedynie na nim, trudno by nam było pojąć jego pełne znaczenie. Traktat udowadniający „tylko umysł” tym się różni od innych komentarzy, że jest kompletny i autorytatywny, więc praktycznie nieodzowny dla tych, którzy chcieliby studiować znaczenie Trzydziestu strof.

Drugi powód

Spotykamy się obecnie na zimowych naukach przede wszystkim po to, by studiować Trzydzieści strof szkoły „tylko umysł”. Natomiast głównym celem tych studiów jest zrozumienie w uporządkowany sposób całości filozofii i natury szkoły „tylko umysł”. Jest to jednak bardzo rozległa filozofia. W kontekście mahajany mówimy o środkowej ścieżce i o „tylko umyśle”. Są to dwie najważniejsze filozofie wielkiego pojazdu. Sama szkoła „tylko umysł” zawiera wiele głębokich założeń, można więc zastanawiać się od czego powinniśmy zacząć nasze studia.

Aby przygotować kompletne ramy studiów nad „tylko umysłem”, źródeł należy szukać w sześciu sutrach i jedenastu traktatach. Tych jedenaście śastr określa się czasami jako „jeden pień i dziesięć gałęzi”. Oczywiście wiele sutr i traktatów odnosi się do filozofii „tylko umysł”, lecz najważniejsze dla ugruntowania poglądu „tylko umysłu” są dwa bazowe teksty: Sutra rozwinięcia intencji oraz Poziomy jogaczary. Jego Świątobliwość zauważył, że Traktat udowadniający „tylko umysł” naucza wszystkich założeń tych dwóch tekstów, więc jeżeli pragniemy studiować filozofię „tylko umysł”, to nie mamy wyjścia i musimy sięgnąć do przekładu Traktatu udowadniającego „tylko umysł” autorstwa Xuanzanga. Innego sposobu nie ma.

Komentarze do Traktatu udowadniającego „tylko umysł”

Traktat udowadniający „tylko umysł” to sanskrycki komentarz, który zbiera najważniejsze punkty opracowane przez kilku autorów. Tybetańscy uczeni posiłkują się komentarzami w języku tybetańskim, by lepiej zrozumieć komentarz w sanskrycie. Również chińskie komentarze były niezbędne do zrozumienia sanskryckiego tekstu.

Począwszy od czasów dynastii Tang i Kuijiego, do Traktatu udowadniającego „tylko umysł” napisano liczne komentarze pomocnicze. Najważniejszym z nich jest Wyjaśnienie Traktatu udowadniającego „tylko umysł” w dziesięciu tomach, autorstwa Kuijiego. Stał się on podstawowym podręcznikiem do studiowania filozofii „tylko umysł” w Chinach. Również w Japonii był niezwykle ceniony w wielu szkołach, w tym w szkole przejawienia zjawisk. Niestety w Chinach w czasach mongolskiej dynastii Yuan tekst zaginął. U schyłku dynastii Qing świecki mistrz Yang Wenhui (Yang Renshan) odnalazł w Japonii rękopis i przywiózł go z powrotem do Chin.

Kuiji napisał również Trudne punkty Traktatu udowadniającego „tylko umysł”. Później Huìzhǎo napisał Lampę rozświetlającą definitywne znaczenie Traktatu udowadniającego „tylko umysł”, a Zhìzhōu Tajemnice Traktatu udowadniającego „tylko umysł”. Te trzy teksty są uznawane za źródło chińskiej szkoły „tylko umysł” i określane wspólnym mianem „komentarzy do filozofii „tylko umysł””.

Lista komentarzy użytych w obecnych naukach

Podsumowując, tematem naszych nauk jest Trzydzieści strof szkoły „tylko umysł”, a głównym komentarzem, na jakim bazujemy, jest Traktat udowadniający „tylko umysł”. Innym komentarzem, którym wspomaga się Jego Świątobliwość, jest Wyjaśnienie Traktatu udowadniającego „tylko umysł” oraz kilka punktów zaczerpniętych z wymienionych wyżej pozostałych trzech komentarzy. Ponadto, przyjrzymy się też badaniom bardziej współczesnych chińskich uczonych z okresu Republiki Chińskiej i czasów obecnych.

Jego Świątobliwość wyjaśnił powody takiego zorganizowania objaśnień:

1. Rdzenny tekst Trzydziestu strof szkoły „tylko umysł” jest bardzo głęboki, ale, jako że napisano go bardzo prostym językiem, trudno jest go studiować i dobrze zrozumieć, czytając tylko same strofy. Nie mamy więc wyboru i musimy wspomóc się komentarzem.
2. Na świecie przyjmuje się, że Traktat udowadniający „tylko umysł” jest najpełniejszym, najbardziej autorytatywnym i powszechnie przyjętym komentarzem do rdzennego tekstu, więc jest właściwe, aby uczynić z niego podstawę nauk.
3. Jako że Traktat udowadniający „tylko umysł” jest zbiorem, czy też podsumowaniem komentarzy wszystkich dziesięciu indyjskich autorów, trudno jest go zrozumieć, zarówno jeśli chodzi o naturę omawianego tematu, jak i słownictwo w nim użyte. Dlatego Jego Świątobliwość odniesie się też do innych komentarzy i będzie podpierał dziełami napisanymi w językach narodowych. Dodał, że dawne komentarze są napisane w klasycznym języku chińskim, a to wymaga wielkiej biegłości w nim. Musimy więc odnieść się do tekstów pisanych współczesnym chińskim.

Jego Świątobliwość na zakończenie przypomniał, że podczas tegorocznego Guncie wykonujemy praktyki Hajagriwy. Odbędzie się wielka pudża Hajagriwy, należąca do Pięciu grup pięciu bóstw Dusuma Khjenpy. Karmapa wspomniał, że wykonywał tę pudżę kilka razy w świątyni Mahakali w klasztorze Gjuto w obecności kilku osób. W pierwszej takiej pudży uczestniczył też Kjabdzie Tenga Rinpocze. Natomiast teraz, podczas Guncie, będziemy mieli pierwszą możliwość, by wykonać tę pudżę w obecności tak wielkiej liczby członków Sanghi. Jego Świątobliwość podkreślił, że Pięć grup pięciu bóstw Dusuma Khjenpy jest niezwykle ważnych dla nas w tradycji karma kamtsang. Możliwość ich ponownego ustanowienia jest bardzo pomyślnym znakiem.