20 lutego 2024

Po serdecznym powitaniu wszystkich Gjalłang Karmapa rozpoczął kolejną sesję nauk.

Dla ułatwienia sobie zadania wykłady są zbudowane na bazie struktury tekstu określonej przez Drogyna Ciogjala Pakpę w jego streszczeniu Pięćdziesięciu strof o guru:

1. Część wstępna,
2. Główny tekst,
3. Zakończenie.

1. Część wstępna jest dalej podzielona na dwie sekcje:
     A) Oddanie czci,
     B) Zobowiązanie do napisania utworu.

1. Część wstępna

A) Oddanie czci wyrażone jest słowami:

Kłaniam się, jak należy, do lotosowych stóp guru, będącego przyczyną osiągnięcia stanu pełnego chwały Wadżrasattwy.

Poprzednia sesja opierała się na komentarzu Pancika, natomiast lwią część sesji obecnej stanowią tybetańskie komentarze, zwłaszcza najstarsze, jakie są nam znane. Opis przedstawiony przez Jego Świątobliwość koncentruje się na dwóch z nich. Jednym jest Wyjaśnienie Pięćdziesięciu strof o guru Dzietsyna Drakpy Gjaltsena ze względu na dogłębne opisy, które wyróżniają ten tekst na tle innych. Innym jest słynny komentarz Dzie Tsongkhapy Spełnienie wszystkich życzeń ucznia: objaśnienie Pięćdziesięciu strof o guru.

„Oddanie czci” według Wyjaśnienia Pięćdziesięciu strof o guru Dzietsyna Drakpy Gjaltsena

Pełen chwały – oznacza w tym kontekście posiadanie chwały niedualnej mądrości.
Niedualny – odnosi się do Wadżrasattwy.
Wadżra – oznacza pustość.
Sattwa – oznacza wielkie współczucie bez obiektu.
Wadżrasattwa – jest tu tożsamy z mądrością nierozdzielności pustości i współczucia, czyli z podobnym do wadżry samadhi.
Stan – to poziom, na którym podobne do wadżry samadhi manifestuje się.
Przyczyna – odnosi się do zamanifestowania owego wadżra-samadhi (mądrości nierozdzielności pustości i współczucia), a składają się na nią przede wszystkim:

– podążanie za wspaniałym guru,
– otrzymanie od niego instrukcji,
– praktykowanie ścieżki.

Dlatego osiągnięcie nieprzewyższonego stanu Wadżrasattwy zależy od guru.

Należy kłaniać się najniższej części ciała guru, czyli do stóp. Dlatego powiedziano tutaj, że kłaniam się do lotosowych stóp guru.

Na samym wstępie napisano: Kłaniam się, jak należy.

Kłaniamy się przed guru, który jest tego godny. Należy składać pokłon przed kimś, komu się to należy, na przykład przed Bhabilhą, ofiarowując swe ciało, mowę i umysł.

„Oddanie czci” według komentarza Dzie Tsongkhapy Spełnienie wszystkich życzeń ucznia: objaśnienie Pięćdziesięciu strof o guru

Jego Świątobliwość odniósł się następnie do najsłynniejszego tybetańskiego komentarza do Pięćdziesięciu strof, napisanego przez Dzie Tsonkhapę, który tę samą strofę objaśnia następującym pytaniem:

Przed kim, albo przed czym składamy pokłon?

Kłaniamy się do lotosowych stóp guru. Autor tekstu, mistrz Bhabilha (sans. Wapiladatta) składa pokłon najwyższą częścią swego ciała, czyli czubkiem głowy, do najniższej części ciała guru, a więc do jego stóp, przyrównanych tu do lotosu. Jest to okazanie niezwykle głębokiego szacunku.

W jaki sposób się kłaniamy?

Jak należy. Jak powiedziano w pismach tantrycznych, należy oddawać cześć nie tylko słowem, lecz trzema bramami: ciałem, mową i umysłem – wszystkimi naraz.

Jakie właściwości posiada guru, któremu takie pokłony się należą?

Guru jest opisany jako ten, który jest przyczyną osiągnięcia stanu pełnego chwały Wadżrasattwy.

Pełen chwały (sans. śri): siódmy rozdział pierwszej z Dwóch ksiąg Hewadżry wyjaśnia, że chodzi o niedualną mądrość. Rdzenną przyczyną osiągnięcia stanu Wadżrasattwy jest guru posiadający chwałę niedualnej mądrości – jest to więc obiekt naszego pełnego szacunku pokłonu.

Opisane zostało to również w wyjaśnieniu mówiącym o szesnastu istotach w Tantrze wadżra-wierzchołka (Wadżraśekharatantra):

Dlaczego jest Wadżrasattwą?
Mądrość najwyższego Przebudzenia nazywana jest Wadżrą.
Jako że wyłania się z wadżra-mądrości, nazywany jest Wadżrasattwą.

Jak zostało powiedziane, najwyższe z trzech ciał Przebudzenia – dharmakaja – przebywające nierozdzielnie od takości, to Wadżra.

Kaje foremne, które z niej się wyłaniają nazywamy sattwą. Tym jest Wadżrasattwa.

Wadżra – oznacza tu dharmakaję.

Sattwa – symbolizuje dwie foremne kaje.

W ten sposób Wadżrasattwa jest postrzegany jako posiadający obie kaje – kaję Dharmy i kaje foremne – nierozdzielne. Jeżeli mamy guru, który rzeczywiście jest tą niezbędną, pierwotną przyczyną osiągnięcia stanu zjednoczenia dwóch kaj – stanu Wadżrasattwy – możemy ten stan osiągnąć, podążając za guru.

Na tym zakończyło się objaśnienie oddania czci, pierwszej z dwóch części wstępu. Przed przejściem do części drugiej – zobowiązania do napisania tekstu – Jego Świątobliwość przedstawił tabelę z sanskryckimi, tybetańskimi, chińskimi i angielskimi odpowiednikami kluczowych słów.

   B)   Zobowiązanie do napisania tekstu

Podążanie za nimi zostało opisane w wielu nieskazitelnych tantrach; objaśnię to pokrótce. Słuchajcie z szacunkiem. (strofa 1.)

Jeśli chodzi o chińskie źródła, Jego Świątobliwość korzystał głównie z przekładu Rawikirtiego (tłumacza z czasów dynastii Sung), tłumaczącego z sanskrytu na chiński. Ale dzisiaj spoglądamy przede wszystkim na tybetańskie komentarze, więc dla celów tego wykładu pożytecznym dodatkiem, jeśli chodzi o źródła chińskie, jest przekład Tongshanyi, tłumacza z czasów dynastii Ming.

Strofa pierwsza – Zobowiązanie do napisania tekstu – według sanskryckiego Komentarza wyjaśniającego trudne elementy podążania za guru

Sanskrycki komentarz stawia pytanie: „Kiedy już złożymy pokłon do lotosowych stóp guru, co należy zrobić potem?”

Nieskazitelny – oznacza bycie całkowicie czystym, bez wad, bez uszczerbku. Jeszcze innym wyjaśnieniem tego słowa w obecnym kontekście jest nieobecność splamień negatywnych czynów.

Zostało opisane w wielu nieskazitelnych tantrach – Autor Pięćdziesięciu strof o guru nie spisał swych własnych myśli i nie tworzył niczego. Raczej zaczerpnął najważniejsze elementy z licznych tantr, nauczanych przez mistrza Wadżradharę i użył ich w tej kompozycji.

Tantra (w szerszym złożeniu bahutantragita) – to, co stanowi kontinuum, według sanskryckiego komentarza. Tutaj klasyfikujemy je jako trzy: tantrę przyczynową, tantrę rezultatu i tantrę metod. Ponadto mamy tantry: kriję, czarję, jogę, najwyższą i nieprzewyższoną. Rodzajów tantr jest wiele. I właśnie w tych licznych tantrach opisane są właściwe i nieodpowiednie sposoby służenia guru.

Objaśnię to pokrótce – autor wskazuje tu bezcelowość ukazywania całych tantr, stworzonych przez Wadżradharę, więc w skrócie objaśnia główne punkty dotyczące tego tematu. Większości ludzi brakuje czasu, zrozumienia lub nie mają dostępu do wszystkich tantr.

Jest taka historia. Kiedy Atiśa został obwołany opatem Wikramaśili, uniwersytetu będącego wówczas źródłem wadżrajany w Indiach, był tam głównym mistrzem. Wiele nauk wadżrajany przekazano ustami nauczycieli studiujących w Wikramaśili, klasztorze, w którego bibliotece przechowywano wiele dzieł poświęconych tajemnej mantrze. Pewnego razu Atiśa pomyślał sobie, że chyba nie ma takiego tekstu tajemnej mantry, którego by nie przeczytał. Był tego całkiem pewny. Wówczas, pewnej nocy, we śnie pojawiła mu się Tara i wymieniła nazwy rozmaitych tantr, po czym zapytała: „A te kiedyś czytałeś?” „Och, co tam czytałem! – odpowiedział Atiśa. – Chyba o nich nawet nie słyszałem!” Tara stwierdziła: „Szczycisz się, że przeczytałeś wszystkie tantryczne teksty, ale nie znasz ich wszystkich, prawda? Wymieniłam tu zaledwie kilka tytułów, a ty nawet o nich wcześniej nie słyszałeś”. Gdy Tara w ten sposób to ujęła, duma Atiśi znacząco zmalała.

Innym razem, w Tybecie, Atiśa odwiedził Tru, po czym udał się do Utsangu i do słynnego klasztoru Samje. Znajdowała się tam wielka biblioteka pamiętająca czasy tybetańskich królów. Pośród licznych tekstów było tam wiele indyjskich rękopisów dotyczących tajemnej mantry. Czytając je, Atiśa stwierdził: „Liczba tantr tajemnej mantry jest chyba nieskończona. Myślałem, że widziałem wszystkie sanskryckie teksty w Indiach, ale tutaj jest ich tyle! Tyle indyjskich tekstów, których w życiu nie widziałem”. Skopiował więc niektóre z tych rękopisów i odesłał do Indii.

Jeżeli tak wielki uczony jak Atiśa, mający dostęp do dzieł zgromadzonych w Wikramaśili, miejscu, gdzie przechowywano niezliczone tantry w czasach, gdy tajemna mantra przeżywała swój rozkwit w Indiach, wciąż odkrywał nieznane mu wcześniej utwory, to cóż my mamy powiedzieć? Dla nas, którzy dostęp do tekstów mamy o wiele bardziej ograniczony, jest to o wiele trudniejsze. Dlatego też Bhabilha zaczerpnął główne punkty z tantr, połączył je w jednym tekście i w ten sposób nauczał.

Strofa kończy się nakazem: Słuchajcie z szacunkiem. Autor daje tutaj do zrozumienia, że kiedy najważniejsze instrukcje mówiące o służeniu guru zostały zebrane, bezbłędnie i z wielu trudnych do odnalezienia dzieł, ważne jest, by mający szczęście uczniowie przyjęli je z szacunkiem.

Gjalłang Karmapa określił trzy wady naczynia, zgodnie z tym, jak opisuje je sanskrycki Komentarz wyjaśniający trudne elementy podążania za guru:

– naczynie odwrócone dnem do góry,
– brudne,
– przeciekające.

Należy więc słuchać bez tych wad i słuchać z szacunkiem.

Strofa pierwsza – Zobowiązanie do napisania tekstu – według komentarza Dzietsyna Drakpy Gjaltsena

Podążanie za nimi – Można to rozumieć tak, że autor, podążając za swoim guru, nauczył się poprzez własne doświadczenie tego, co wiele nieskazitelnych tantr mówi na ten temat. Może to również oznaczać, że metody podążania za guru opisane zostały w wielu tantrach. A tych metod jest bardzo dużo.

Nieskazitelne tantry – Tekst opiera się na tantrach, które nie pochodzą od nie-buddystów. Są to nieskazitelne słowa Buddhy Wadżradhary, który nie jest zwyczajną istotą, lecz jest wolny od projekcji i wypierania, typowych dla nas, zwykłych istot. Są więc nieskazitelne.

W wielu nieskazitelnych tantrach – Mowa tu o tym, że naucza się tego oczywiście we wszystkich tantrach, lecz autor odnosi się konkretnie do pięciu (chociaż doliczyć można się tu sześciu: Tantry Wajroczany, Wadżroszniszy, Jamantaki, Śri-paramadi, Guhjasamadży i Wadżrapandżary). Mówi się, że Pięćdziesiąt strof jest tym tekstem, który zawiera wszystkie esencjonalne elementy.

Strofa pierwsza – Zobowiązanie do napisania tekstu – według komentarza Dzie Tsongkhapy

Wielki Dzie Tsongkhapa podchodzi do tematu w podobny sposób: „Gdy się pokłoniliśmy, co należy robić dalej?”

Podążanie za nimi – Podążanie za guru nie zawiera się tylko w słowach, ale polega na słuchaniu z wielkim szacunkiem, gdyż jest to zachętą dla słuchającego.

Opisane w wielu nieskazitelnych tantrach – To zostało powiedziane, aby wzbudzić w czytającym pewność co do autentyczności. Autor bowiem nie wymyślił sobie niczego, lecz polegał na wielkiej liczbie pism tantrycznych.

Objaśnię to pokrótce – Autor Pięćdziesięciu strof streścił w uporzadkowany sposób informacje rozrzucone po wielu obszernych tantrycznych dziełach i dlatego Dzie Tsongkhapa odnotowuje tytuł źródłowej tantry przy każdej strofie. Odszukał w ten sposób wszystkie tantry i podał źródła. Ten szczególny sposób pisania odróżnia objaśnienia wielkiego Dzie Tsongkhapy od wszystkich pozostałych komentarzy.

Na tym kończy się 1) część wstępna z jej dwoma podpunktami: A) oddaniem czci i B) zobowiązaniem do napisania tekstu.

2) Główny tekst

W celu omówienia znaczenia głównej części tekstu Jego Świątobliwość ułożył tematy według komentarza Dzie Tsongkhapy w połączeniu z zarysem przedstawionym przez Drogyna Ciogjala Pakpę.

Zarys, według Drogyna Ciogjala Pakpy, wygląda następująco:

1. Część wstępna (z oddaniem czci i zobowiązaniem do napisania tekstu), 2. Główny tekst, 3. Zakończenie.

Według Dzie Tsongkhapy elementy treści są następujące:

– Sposób podążania za guru (wyjaśnienie oraz jak uzyskać wyjaśnienie),

– Uzasadnienie konieczności podążania za guru (rozstrzygające i doraźne).

 
Przedstawia też ogólne i szczegółowe objaśnienie.

 a) Ogólne objaśnienie:

1. Logika okazywania szacunku,
2. Sposób okazywania szacunku,
3. Sprawdzanie tego, który jest obiektem szacunku i tego, który szacunek okazuje (pod kątem cech i kwalifikacji).

1. Logika okazywania szacunku guru

O trzech porach Tathagatowie przebywający w światach dziesięciu kierunków kłaniają się przed wadżra-mistrzami, którzy otrzymali najwyższą abhiszekę. (strofa 2.)

Ta strofa uczy o tym, jak bardzo ważny i jak wielki jest mistrz.

Strofa druga według sanskryckiego Komentarza wyjaśniającego trudne elementy podążania za guru

Abhiszeka (tyb. łang) – oznacza obmycie, ponieważ zmywa zewnętrzne splamienia ciała.

Najwyższa abhiszeka (sans. abhiszeka-agra) – nazwa sugeruje, że jest ona najważniejsza. Jest najważniejszą przyczyną osiągnięcia najwyższego, nieprześcignionego rezultatu. Kiedy więc mówimy o najwyższej abhiszece, można przez nią rozumieć:

1. wszystkie abhiszeki tajemnej mantry – wadżrajany – gdyż wszystkie stanowią przyczynę osiągnięcia najwyższego rezultatu lub
2. drogocenną abhiszekę słowa (czwarta abhiszeka spośród abhiszek: wazy, tajemnej, mądrości i słowa), która jest szczytem, jest najwyższa z tych czterech.

Którzy otrzymali – Ci wykwalifikowani wadżra-mistrzowie już otrzymali najwyższą abhiszekę i już posiadają owe właściwości.

Wadżra-mistrz (sans: wadżraczarja) – Zgodnie z sanskryckim komentarzem to słowo można objaśnić na dwa sposoby:

1. Wadżra – to dyscyplina Wadżradhary. Ponieważ nauczyciel przestrzega tej dyscypliny, nazywa się go wadżra-mistrzem. Lub
2. Wadżra – symbolizuje niedualną mądrość – nierozdzielność mądrości i współczucia. Podobnie jak wadżry, niedualnej mądrości nie można rozbić ani zniszczyć za pomocą czegokolwiek. Ponieważ guru prowadzą będących odpowiednimi naczyniami uczniów na ścieżkę tej niedualnej mądrości, są ich przewodnikami i sprawiają, że uczniowie angażują się w praktykę na ścieżce, dlatego są wadżra-mistrzami.

Tathagatowie (tyb: deszin sziekpa; ci, którzy tak odeszli) – Sanskrycki komentarz przedstawia dwie interpretacje:

1. Bezbłędnie znają we wszystkich czasach, na wszystkie sposoby, cokolwiek jest do poznania. Wszystkie zjawiska znają, jak kawałek owocu na dłoni. Jako że przebyli ścieżkę, rozumieją ją i dlatego powinniśmy za nimi podążać do Przebudzenia. A skoro przebyli tę ścieżkę, są tymi, którzy tak odeszli.
2. Do wszystkich uczniów mówią dokładnie tak, jak należy. Wiedzą jakiej Dharmy nauczać zgodnie z intencjami uczniów, ich rodziną i czasem. Ich nauczanie jest dostosowane do indywidualnych skłonności, możliwości i zainteresowań.

Tak czy inaczej, Tathagata to synonim Buddhy.

Dziesięć kierunków (sans. daśdiś)    
– cztery kierunki główne: wschód, południe, zachód i północ,
– cztery kierunki pośrednie: południowy wschód, południowy zachód, północny zachód i północny wschód,
– nadir,
– zenit.

Światy (sans: lokadhatu) – należy je rozumieć jako czyste krainy (np. Sukhawati) oraz światy nieczyste (np. ten świat) wszystkich Buddhów.

O trzech porach (sans. trikala) – w tym kontekście nie chodzi o zwyczajowe trzy czasy: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, lecz o trzy pory dnia: rano, południe i popołudnie. O tych trzech porach Buddhowie przybywają do wadżra-mistrza i kłaniają się przed nim/nią. Oczywiście pojawia się tu wątpliwość. Można by zadać sobie pytanie: „Czy nie powinno być odwrotnie? Czy to nie wadżra-mistrz powinien składać pokłon przed Buddhami?” Sanskrycki komentarz daje na to dwa powody:

1. Prawdziwie wykwalifikowany guru jest ciałem Wadżradhary. Jest nierozdzielny od Wadżradhary. (Ten temat jest bardziej szczegółowo omówiony w 22. strofie.)
2. Wadżradhara jest nieoddzielny od natury wszystkich Buddhów w dziesięciu kierunkach.

Siedemnasty rozdział Tantry Guhjasamadży podaje przykład jak ważne jest, by postrzegać guru jako rzeczywistego Buddhę:

Następnie bodhisattwa mahasattwa Maitreja pokłonił się przed wszystkimi Tathagatami i zapytał: „Bhagawanie, w jaki sposób wszyscy Tathagatowie i wszyscy bodhisattwowie postrzegają mistrza, który posiadł moc jako Guhjasamadża, wielka tajemnica wadżry ciała, mowy i umysłu wszystkich Tathagatów?”
Wszyscy Tathagatowie odpowiedzieli: „Synu szlachetnej rodziny, wszyscy Tathagatowie i wszyscy bodhisattwowie postrzegają go jako wadżra-bodhiczittę. Dlaczego? Wadżra-bodhiczitta i mistrz nie są dwoma i nie mogą być na dwa podzieleni”.

Uczniowie powinni widzieć guru jako wadżra-bodhiczittę, nie jako zwyczajną istotę. Wykwalifikowany guru i wadżra-bodhiczitta są w swej esencji nierozdzielni. Dlatego Buddhowie oddają mu/jej cześć.

Synu szlachetnej rodziny, aby krótko wyjaśnić jak wielu, wszyscy Buddhowie i bodhisattwowie, którzy przebywają, mieszkają i spoczywają w światach dziesięciu kierunków, przybywają o trzech porach i składają przed wadżra-mistrzem dary wszystkich Tathagatów. Następnie powracają do swych własnych światów Buddhów i wypowiadają te słowa wadżra-mowy: „Jesteśmy ojcami wszystkich Tathagatów. Jesteśmy matkami wszystkich Tathagatów. Jesteśmy nauczycielami wszystkich Tathagatów.

Odnośnie do tego punktu Dzie Tsongkhapa wyjaśnia:

Abhiszeka Guhjasamadży odpowiada również abhiszekom innych tantr, a więc jej otrzymanie wskazuje też na innych wadżra-mistrzów. Wadżra-bodhiczitta to inne określenie Wadżradhary.

Wykwalifikowany guru przekazujący abhiszekę jakiejkolwiek tantry, nie tylko Guhjasamadży, to ktoś, o kim powinniśmy myśleć jako o Buddzie. Wadżra-bodhiczitta jest synonimem Wadżradhary.

Mówiąc krótko, jak wyjaśnia to sanskrycki komentarz, guru, który udziela nam abhiszeki tajemnej mantry wadżrajany, jest nierozdzielny od Wadżradhary.

Strofa druga według komentarza Dzietsyna Drakpy Gjaltsena

Ta strofa uczy nas dlaczego tak ważne jest, by postrzegać guru jako kogoś świętego. Jest logiczne, że jeżeli Tathagatowie oddają cześć wadżra-mistrzowi (który sam jest Buddhą albo zwyczajną istotą), to zwykłe istoty również powinny oddawać mu cześć.

Następnie Dzietsyn Drakpa Gjaltsen daje cztery wyjaśnienia według czterech tantr: 1. Wadżroszniszy, 2. Guhjasamadży, 3. Majasamwary, 4. Wadżrapandżary.

1. Według krijatantry, Tantry Wadżroszniszy

Wadżra-mistrz, który otrzymał najwyższą abhiszekę, jest Buddhą Dipankarą. Najwyższa abhiszeka jest jak przypominające wadżrę samadhi.

Wadżra-mistrz Dipankara jest nauczycielem Buddhów tej szczęśliwej kalpy. Kiedy Śakjamuni żył jako król Śuradatta w mieście Gunawat, Tathagata Dipankara był bodhisattwą Suczandrą. To on był mistrzem, który przekazał Śakjamuniemu ślubowania bodhisattwy. To wtedy Śakjamuni po raz pierwszy urzeczywistnił bodhiczittę. Później, kiedy Dipankara przebudził się do stanu Buddhy, był nauczycielem Śakjamuniego i innych Buddhów tej szczęśliwej kalpy. To właśnie dlatego Tathagatowie obecnej szczęśliwej kalpy, którzy już się pojawili i którzy dopiero się pojawią – Śakjamuni i inni – oddają cześć Dipankarze o trzech porach dnia, aby w ten sposób odpłacić za dobroć swojemu nauczycielowi. Podobnie, wszyscy przyszli uczniowie, którzy pragną przebudzić się do stanu Buddhy, zdecydowanie powinni brać przykład z mistrzów przeszłości i również oddawać cześć.

2. Według Tantry Majasamwary

Najwyższa abhiszeka jest pełną abhiszeką wadżra-mistrza. Kiedy zarówno uczeń, jak i nauczyciel są zwykłymi istotami, jeżeli zostanie przekazana abhiszeka, a mistrz upewni się, że uczeń otrzymał dziesięć takości itd., wówczas uczeń uzyskuje zdolność przynoszenia pożytku istotom poprzez nauczanie Dharmy itp. W ten sposób staje się wadżra-mistrzem.

Kłaniający się Tathagatowie to bodhisattwowie oddający cześć wadżra-mistrzowi, będącemu zwyczajną istotą. Mówimy tutaj o wadżra-mistrzu, który jest zwykłą istotą i jednocześnie posiada wszystkie kwalifikacje wadżra-mistrza, oraz o bodhisattwach oddających cześć wadżra-mistrzowi, będący tym samym, co Tathagatowie kłaniający się przed wadżra-mistrzem.

Gwoli wyjaśnienia: bodhisattwowie noszą na głowie ozdobę pięciu Tathagatów symbolizujących pięć rodzin Buddhów. Dlatego, kiedy bodhisattwowie kłaniają się przed wadżra-mistrzem, również Tathagatowie na ich głowach się kłaniają, mówiąc: „Wspaniale! Wspaniale!”

Może pojawić się podobna, jak wcześniej, wątpliwość. Można by zapytać: „Jak to jest, że jeśli bodhisattwowie oddają cześć, mogą kłaniać się przed wadżra-mistrzem, będącym zwykłą istotą? Czy nie powinno być odwrotnie?” Wyjaśnienie mówi tutaj, że bodhisattwowie zaczynają składać pokłony, gdyż są zadowoleni. Pragną doprowadzić do stanu Buddhy wszystkie istoty, a wadżra-mistrz aktywnie w tym pomaga.

Kiedy już wzbudzimy w sobie bodhiczittę aspiracji, powinniśmy przynosić korzyści istotom. Pozostawienie jej jako jedynie bodhiczitty aspiracji nie wystarczy. Należy faktycznie zaangażować się w działanie na rzecz istot. Potrzebujemy również bodhiczitty zastosowania i w niej należy się ćwiczyć.

Tak więc wadżra-mistrzowie, którzy przekazują prowadzące do dojrzałości abhiszeki, nauczają Dharmy, udzielają święceń itd., w istotny sposób przynoszą pożytek istotom. Tym samym zdejmują nieco ciężaru przynoszenia dobra istotom z ramion bodhisattwów i bodhisattwowie oddają im cześć.

Niektórzy rodzice, nie będący w stanie zapewnić bytu wszystkim swoim dzieciom, oddają dziecko pod opiekę krewnym, którzy je żywią, ubierają, edukują i wychowują w miłości. Kiedy dziecko dorasta i wraca do rodziców, ci bardzo się cieszą i dziękują życzliwym krewnym.

Dlatego, jeżeli bodhisattwowie dziesiątego poziomu oddają cześć wykwalifikowanemu wadżra-mistrzowi, będącemu zwyczajną istotą, zwykli uczniowie z pewnością też powinni to robić.

3./4.   Według Tantry Guhjasamadży i Tantry Wadżrapandżary (czyli wadżra-kopuły; jest to tantra objaśniająca Tantrę Hewadżry)

Najwyższa abhiszeka – określona jest tu jako obejmująca kompletny zestaw wszystkich czterech abhiszek.

Wadżra-mistrz – w tym kontekście jest wadżra-mistrzem, zwyczajną istotą, który był nieco leniwy.

Tathagatowie przebywający w światach dziesięciu kierunków – Ta interpretacja mówi o nich jako o Tathagatach trzech czasów (przeszłości, teraźniejszości i przyszłości), którzy otrzymali abhiszekę od mistrza, praktykowali z wielką gorliwością i przebudzili się do stanu Buddhy zanim zrobił to mistrz. Aby odpłacić za dobroć mistrza, kłaniają się trzy razy (rano, w południe i wieczorem) przed guru, który jeszcze nie osiągnął stanu Buddhy, gdyż nie był tak pilny jak oni. Tathagatowie przeszłości oddają cześć mistrzom przeszłości, Tathagatowie teraźniejsi – obecnym mistrzom, a przyszli przyszłym.

Nasuwa się tu na myśl historia Anandy z czasów pierwszej rady buddyjskiej. Znał on na pamięć wszystkie sutry i chociaż sam do tamtego momentu nie osiągnął poziomu arhata, było wielu uczniów, których nauczał, którzy w rezultacie zostali arhatami przed swoim mistrzem.

Strofa druga według komentarza Dzie Tsongkhapy

Najwyższa abhiszeka – W tej interpretacji jest przyczynową abhiszeką prowadzącą do dojrzałości. Wyróżniamy trzy rodzaje abhiszek:

– przyczynowa abhiszeka prowadząca do dojrzałości,
– wyzwalająca abhiszeka ścieżki,
– abhiszeka rezultatu, czyli wyzwolenie.

W tym kontekście najwyższą abhiszekę należy rozumieć jako pierwszą z nich, czyli przyczynową abhiszekę prowadzącą do dojrzałości, gdyż strofa mówi o uczniach okazujących szacunek mistrzowi za otrzymanie przyczynowej abhiszeki prowadzącej do dojrzałości.

Najwyższa – Odnosi się do bycia czystą, a taka jest abhiszeka udzielona dokładnie według tego, jak opisują tantry. Jest to czysty rytuał, gdyż jego źródłem są czyste tantry.

Wadżra-mistrzowie, którzy otrzymali najwyższą abhiszekę – Jak mówi piąta część (z czterdziestu instrukcji) Główek ziaren kluczowych instrukcji (komentarza do Samputatantry autorstwa Dżigme Dziungne Bepy):

Wadżra oznacza bodhiczittę, a ten, który przejawia światowe i ponadświatowe postępowanie, gdyż ma taką naturę, jest wadżra-mistrzem, guru.

Wadżra-mistrz jest tym, który naucza światowej i ponadświatowej ścieżki, kierując się taką bodhiczittą.

To z tego właśnie powodu Tathagatowie przebywający w dziesięciu kierunkach przybywają do takiego mistrza o trzech porach dnia i oddają pokłon. Oczywiście sugeruje to, że uczniowie powinni robić to samo.

Dzie Tsongkhapa cytuje siedemnasty rozdział Guhjasamadży (wspomnianej powyżej) oraz przedstawia wyjaśnienie zgodnie z dziesiątym rozdziałem Sieci iluzji (sans. Majadżalatantra), a także z głosem wielu uczonych i siddhów, w tym Czandrakirtiego, Czilupy, Śantipy i Wimalagupty, którzy zgadzają się z cytatami z tantr.

Jednak w wielkim komentarzu do Tantry Kalaczakry pt. Nieskazitelne światło (sans. Wimalaprabha) przedstawienie jest nieco inne. Tam strofa jest objaśniona na dwa sposoby: rozstrzygający i doraźny.

Wadżra-słowa w tych głębokich tekstach mają wiele odcieni i, co za tym idzie, różne wyjaśnienia. Dlatego nie możemy powiedzieć, że są one ze sobą sprzeczne. Warto jednak zaznaczyć, że te różne wyjaśnienia nie powinny być ze sobą łączone, gdyż nie byłoby to właściwe dla danego kontekstu.

Wyjaśnienie rozstrzygające

Najwyższa abhiszeka – niezmienna błogość mahamudry – jest to rzeczywiste osiągnięcie przez guru ostatniej z czterech abhiszek.

Wadżra-mistrz – Tym, który osiągnął tę najwyższą z czterech abhiszek, niezmienną błogość mahamudry, jest Buddha Śakjamuni.

Tathagatowie – Buddha Śakjamuni jest najwyższym mistrzem i dlatego bodhisattwowie na dziesięciu poziomach kłaniają się przed nim o trzech porach dnia. Kiedy bodhisattwowie trzech czasów (przeszłości, teraźniejszości i przyszłości) kłaniają się przed nim o trzech porach dnia (rano, w południe i wieczorem), staje się to aktem kłaniania się Tathagatów, ponieważ pięć skandh bodhisattwów to pięciu Tathagatów. Ponadto, Tathagatowie znajdują się na czubkach głów bodhisattwów jako mistrzowie ich rodzin Buddhów. Kiedy bodhisattwowie kłaniają się przed Buddhą Śakjamunim, Tathagatowie na ich głowach oraz pięć skandh również kłaniają się przed Buddhą.

To wyjaśnia otrzymanie rzeczywistej najwyższej abhiszeki, którą posiada guru.

Wyjaśnienie doraźne

Ciało ucznia jest określone jako „światy dziesięciu kierunków”, natomiast pięć skandh określono imionami pięciu Tathagatów. To jeszcze inny sposób rozumienia dlaczego uczeń powinien kłaniać się przed guru.

Aby wyjaśnić to jedno z kluczowych zagadnień, Gjalłang Karmapa przytoczył cytat z komentarza Miphama Rinpocze do wielkiego komentarza do Tantry Kalaczakry pt. Nieskazitelne światło.

Obecnie ludzie, którym brak jest przekazu, a co dopiero mówić o abhiszece, którzy chciwie patrzą na substancje samaja, motywowani wielkim przywiązaniem do rzeczy materialnych, przyjmują stanowisko mistrza i nalewają wodę z wazy ludziom na głowy. Nie ma żadnej pewności czy oni wszyscy mają prawdziwą bodhiczittę i godni są pokłonów od wszystkich Buddhów i bodhisattwów trzech czasów. Wykwalifikowany guru to ktoś, kto posiada wszystkie właściwości, o jakich mówią tantry.

Jego Świątobliwość wyjaśnił wypowiedź Tsongkhapy, podkreślając, że jest to niezwykle ważny, kluczowy punkt. W obecnej epoce upadku jest wielu fałszywych guru. Nie myślą oni wcale o istotach ani o naukach. Udaje im się oszukać wielu uczniów, którzy nie przyglądają się wszystkiemu zbyt wnikliwie i nie do końca orientują się o co chodzi. Należy dokładnie sprawdzić kwalifikacje guru. I dopiero po wielu próbach i zweryfikowaniu właściwości można podążać za danym guru.

Jego Świątobliwość zaznaczył:

Guru, którego mamy uznać za tak dla nas ważnego, nie może być byle kim, kto nosi tytuł lamy. Nie każdy kto jest znany na świecie jako wielki lama, jest wielkim lamą.

To jest coś, na co musimy spojrzeć naszą własną inteligencją. Powinniśmy uzyskać pewien poziom wiedzy i właściwego zrozumienia.

Wracając do komentarza Dzie Tsongkhapy, Gjalłang Karmapa wyjaśnił właściwości wykwalifikowanego guru cytatem z Tantry najwyższej służby (sans. Śriparamarthasewatantra):

Niszczą samsarę dla uczniów, którzy mają właściwości. Ukazują swe ciało jako świat Brahmy. Są chwalebnymi guru, nie ma innych chwalebnych guru. Nieskończeni Buddhowie również zawsze oddają im cześć. Buddhowie i bodhisattwowie dziesięciu kierunków zawsze się im kłaniają.

W Kompendium sutr Atiśi (tekście nie należącym do tajemnej mantry wadżrajany) znajduje się cytat z sutry Kopiec klejnotów, w którym Buddha mówi do Anandy: „Anando, jeśli bodhisattwa znajduje się w powozie i cieszy przyjemnościami pięciu zmysłów, a powóz nie ma żadnego innego woźnicy, Tathagata położy pojazd takiego bodhisattwy sobie na głowie.

Ten ktoś jest bodhisattwą, lecz ma wygląd zwyczajnej osoby, która cieszy się przyjemnościami pięciu zmysłów. Siedzi w powozie i wydaje się radować formami, dźwiękami, zapachami, smakami i dotykiem. Spożywa wspaniałe dania i nosi piękne ubranie, a wokół jest wielu pięknych ludzi. Ale, ponieważ jest to bodhisattwa, jeżeli powóz nie ma innego kierowcy, Tathagata umieści go na swojej głowie. Oznacza to, że ktoś może przejawiać się jako zwyczajna osoba, lecz jest faktycznym bodhisattwą, który w swej życzliwości niesie pożytek istotom. Dla kogoś takiego obowiązują inne reguły. Dla kogoś takiego Buddha przybędzie i poprowadzi powóz, który będzie jechał.

Podobnie, jak pokazuje Dzie Tsongkhapa, wykwalifikowany wadżra-mistrz, który otrzymał najwyższą abhiszekę, jest wspierany i wspomagany przez Buddhów.

I tym ważnym stwierdzeniem dotyczącym wadżra-mistrza Jego Świątobliwość zakończył czwarty dzień nauk.