Krótki wykład z okazji parinirwany Gampopy

12 sierpnia 2022 r.

Dzisiaj obchodzimy rocznicę parinirwany praojca szkół dakpo kagju, króla Dharmy, opiekuna istot, Gampopy Sonam Rinczena. Urodził się on w Tybecie Centralnym w miejscowości Nial, czyli w południowej części dziewięciu dolin rzeki Jorpo. Dzisiaj to miejsce zwie się Nialto w okręgu Lhuntse. Jego rodziną był klan Nji, ojcem Njima Lhadzie Gjangbar, a matką Sziomo Sa Tseciam. Był środkowym z trzech braci. Przyszedł na świat w roku ziemnej owcy, 1079. Pakmodrupa tak pisał w Biograficznej modlitwie:

Od dnia narodzin w roku ziemnej owcy,
do dnia odejścia z tego świata emanacji,
przejawił niezliczone i niewyobrażalne cuda.
Opiszę je krótko, więc słuchajcie z szacunkiem.

Pan Gampopa znany był pod kilkoma imionami jako Supuszpaczandra, Młody Księżyc, Dała Gjaltsen, Nauczyciel z U, wielki mistrz z Niły, Lekarz z Dakpo, Wadżra-dzierżyciel Bhikszu Dzamling Drakpa oraz Dakpo Rinpocze. Nie zdążymy dzisiaj opowiedzieć całej historii jego życia ze szczegółami, ale chciałbym przedstawić, najlepiej jak potrafię, kilka różnych aspektów jego osiągnięć.

1. Jak w młodości został zdolnym lekarzem

Wszyscy przodkowie Gampopy zajmowali się medycyną, więc i on od dzieciństwa studiował tę dziedzinę z ponad dziesięcioma wykształconymi lekarzami, głównie z Usilem z Tsangu, Kjeme z Indii i Bidzi Manszonem z Tsangu. W ten sposób osiągnął biegłość w naukach medycznych. Powiadano, że posiadał wyjątkową zdolność uśmierzania bólu głowy. Leczył innych całe życie i najprawdopodobniej dlatego znany był jako Bhikszu Lekarz.

Gampopa kształcił również wielu studentów medycyny. Jeden z nich, Sziangmen Nakpa, służył mu osiemnaście lat i podtrzymywał jego medyczną tradycję. To jemu Gampopa zadedykował swój traktat o medycynie, zatytułowany: “Ocean klejnotów” albo “Zbiór nauk Dakpo”. Później powstały dwa przekazy tego tekstu. Jeden pochodził od Szangmena Nakpy a drugi od Jutoka Sarmy Jontena Gonpo. XVII-wieczny mistrz medycyny tybetańskiej, Demar Gesze Tenzin Puntsok napisał: “Pośród wszystkich przekazów medycyny, ten pochodzący od Gampopy jest niczym główny pień, z którego wyrosły wszystkie pozostałe.”

2. Jak wypełniał rolę wyświęconego mnicha

Jak opisują dwie wzmianki biograficzne zamieszczone w dialogach Dusum Khjenpy oraz w “Krótkiej analizie istotnych punktów przekazu i instrukcji do Sześciu Dharm” Drogona Pakmodrupy:

Kiedy skończył dwadzieścia sześć lat,
z wiarą stabilną jak Góra Meru,
czcigodny Guru z Nial
wkroczył w doskonałość najwyższej dyscypliny.

Te słowa potwierdzają, że w wieku 26 lat Gampopa przyjął w jeden dzień śluby nowicjatu i bhikszu od Gesze Lodena Szieraba z Mariul, Szieraba Njingpo z Szangszungu oraz od lamy z Ngari o imieniu Mideła Dziangciub Sempa w miejscu nazywanym Rongka w rejonie Dakpo. Linia ślubowań mnisich pochodziła od opata Śantarakszity. Otrzymał wtedy imię Sonam Rinczen. W tym samym czasie Gesze Dziangciub Sempa przekazał mu wskazówki do medytacji śamatha. Praktykując je, zatracił poczucie czasu. Nie wiedział, czy jest dzień czy noc, nie czuł głodu. Potrafił w ten sposób utrzymywać medytację przez trzynaście dni.

Poprzedni praojcowie kagju, Marpa Tłumacz i Dzietsyn Milarepa, byli świeckimi praktykującymi, a większość ich uczniów posiadała domy lub nosiła białe szaty joginów. Począwszy od Gampopy, nauki kagju były utrzymywane i przekazywane głównie przez społeczność klasztorną. Historia życia i wyzwolenia Milarepy, zatytułowana “Czarna skarbnica”, ułożona przez trzeciego Karmapę Rangdziunga Dordże, opowiada o tym, jak po pożegnaniu Gampopy Milarepa zwrócił się do swych uczniów:

Ten lekarz Gampopa pomoże wielu istotom. Dzisiaj śniłem o żółtym ptaku, który wyleciał stąd do centarlnego Tybetu i usiadł na szczycie wielkiej góry. Wtedy zewsząd nadleciało wiele stad rudawych gęsi, a po chwili każdą zaczęło otaczać pięcset kolejnych. Całą przestrzeń nad doliną wypełniały czerwonawe ptaki. Choć jestem joginem, moi następcy będą nosili czerwone szaty. Dokonałem czegoś istotnego dla dobra nauk wszystkich Buddhów.

Przepowiednia Milarepy się spełniła.

3. Jak otrzymał nauki kadampy i pomagał innym

W wieku 28 lat Gampopa udał się do północnego Uru, dzisiejszego Penpo, by studiować z mistrzami kadampy, między innymi Niukrumpą, Gja Jondakiem, Gja Czakriłą, Gesze Drepą i Dzia Julłą.

Od Gesze Niukrumpy Tsondru Gjaltsena Gampopa otrzymał ustne pouczenia kadampy i ślubowanie bodhisattwy. Mówił, że od tamtego czasu względna bodhiczitta nigdy go nie opuszczała. W “Mowie Dharmy: Wiele zalet” powiedział: “Względna bodhiczitta jest bardzo ważna. Na początku niezbędna. Bez niej nie sposób podążać ścieżką mahajany. Niezbędna jest też pośrodku, gdyż bez niej wpadniemy do oceanu samsary. Niezbędna jest także na końcu do powstania dwóch foremnych kai.” Mówił o bodhiczitcie, czerpiąc z własnego doświadczenia.

Z Niukrumpą studiował tylko osiem lub dziewięć miesięcy. Otaczało go wiele ludzi, więc jego doświadczenia medytacyjne osłabły. Usłyszawszy, że Gesze Gja Jondak żyje na odludziu bez wielkiego orszaku uczniów, przeniósł się do niego. Medytacja śamathy się rozwinęła a Gja Jondak powiedział: “Przekażę ci ustne instrukcje Atiśi z nieprzerwanej linii, jakby były stworzone przez samego Buddhę.” Udzielił mu kluczowych wskazówek, takich jak Cztery Cechy Gonpały, dzięki którym Gampopa był w stanie rozwinąć wgląd w oparciu o medytację śamathy. Geshe Gja Jondak znany był z najwyższego urzeczywistnienia pośród wszystkich ówczesnych mistrzów kadampy w rejonie Uru To, a Gampopa rozwinął ten sam poziom urzeczywistnienia. Otrzymał od niego także wskazówki do stopniowej ścieżki oraz do medytacji na nietrwałość, przyczynę i skutek, ułomności samsary i inne, więc zrodziła się w nim głęboka determinacja. Jego wcześniejsze doświadczenia szczęśliwości i przejrzystości zastąpiło poczucie przemijalności i wyrzeczenia. Pan Gampopa spędził z Gesze Gja Jondakiem trzy lata. 

W pismach Drigunga Kjokpy Dziktena Sungona czytamy, że dakpo kagju posiada trzy przekazy: poglądu, działania i kluczowych instrukcji. Pośród nich przekaz poglądu i działania pochodzą od mistrzów kadampy – pierwszy od Gja Jondaka a drugi od Niukrumpy, którego wskazówki pomogły Gampopie rozwinąć bodhiczittę.

Przekaz poglądu od Gja Jondaka sięga dalej do Gonpały i Atiśi, który znany był ze swych preferencji dla konsekwencjonalistycznej madhajamaki, więc zapewne dlatego szkoły dakpo kagju wpisują się w tą tradycję. Terminologia, jakiej dakpo kagju używa w opisywaniu stopniowej ścieżki jest przedstawiona w instrukcjach do mahamudry przekazanych przez Atiśę Gonpale.

Oczywiście, pogląd zawarty w naukach Gampopy nie pochodzi tylko z tradycji kadampy, zmieszał się on ze wskazówkami Milarepy, który tak śpiewał do Gampopy: “Aby określić pogląd, patrz w umysł…” Nauczał go również o czterech pułapkach pustości, które Gampopa później często podkreślał podczas nauk o mahamudrze.

Trzeba podkreślić, że kiedy Gampopa nauczał publicznie, mówił głównie o stopniowej ścieżce kadampy, a o mahamudrze tylko wybranym uczniom, tworząc nowy styl nauczania. Ponadto powiedział:

Kadampa pozwoliła mi pomóc ludziom trochę. Wielu naucza tajemnych instrukcji Naropy, ale one same nie przynoszą wielkiego pożytku, jeśli nie idą w parze z naukami kadampy. 

Powiedział także:

Trening umysłu stopniowej ścieżki kadampy oraz nauki dotyczące trzech rodzajów praktykujących są bardzo cenne. Cóż z tego, że pojawi się niejasny stan prawdziwej natury, skoro nadal będziecie przywiązani do krewnych, domów, dobytku. To nie pomoże w waszym rozwoju, wręcz go zniweczy. Z drugiej strony, wyrzeczenie, zrozumienie, że zjawiska to sny i iluzje oraz praktyka życzliwości, współczucia i bodhiczitty, zawsze będzie was rozwijać, nawet bez rozpoznania natury umysłu.

Tak więc Gampopa wysoko cenił nauki kadampy.

Niedawno w Tybecie został odnaleziony stary rękopis tekstu, który nie znalazł się co prawda w Kangjurze, ale jest przypisywany Atiśi, zatytułowany: “Stopnie na ścieżce do Przebudzenia”. Jego głównym tematem są kolejne stopnie ścieżki dla trzech rodzajów praktykujących, cztery zmieniające umysł rozmyślania, istrukcje do praktyki śamathy i wipasjany, ostateczny rezultat i działanie. Wszystko pisane wierszem. Czytając go, czuję się jakbym czytał podręcznik praktyk kagju. Ukazuje on bliskość instrukcji Atiśi i kadampy z tymi utrzymywanymi w szołach dakpo kagju. 

4. Jak podążał za Milarepą i urzeczywistnił mahamudrę

Jak wiecie, najważniejszym guru Gampopy był Dzietsyn Milarepa, ale najpierw studiował on z uczniem Milarepy, Gesze Dziangciubem Sempą. Od niego dostał pierwsze, pochodzące od Milarepy, instrukcje do medytacji. Dzięki nim w ciągu tygodnia rozwinął dobre doświadczenie śamathy. Ponadto, gdy udał się do U, by uczyć się od Gja Jondaka, osiągnął wgląd (vipasjanę), ale nadal nie mógł dotrzeć do pełnego urzeczywistnienia.

Choć Gampopa już wtedy słyszał o Milarepie, przez jakiś czas nie mógł go spotkać. Ale w końcu doszedł do wniosku, że jeśli nie zdąrzy spotkać Milarepy przed jego śmiercią, będzie tego bardzo żałował, więc w wieku 31 lat wyruszył, by go odnaleźć. Podróż trwała cztery miesiące. W końcu otrzymał od Milarepy wiele kluczowych instrukcji dotyczących tajemnej mantry, głównie tummo. Mógł z Milarepą spędzić tylko trzynaście miesięcy, powrócił do U w wieku 32 lat.

Milarepa przekazał mu niezwykłe nauki wadżrajany. W szczególności, współzależne warunki rozwijania najgłębszego wglądu, które w formie błogosławieństwa linii Milarepa otrzymał od Marpy. Gampopa rozwinął wtedy niezwykłą wiarę i oddanie dla Milarepy i mistrzów kagju. Po jakimś czasie odkrył, że on sam dzierży linię nauk Milarepy.

Sprowadza się do tego, co Go Lotsawa opisał w “Niebieskich rocznikach:

Chwalebna dakpo kagju to nie linia słów, tylko linia znaczenia. Znaczeniem zaś jest niesplamione urzeczywistnienie mahamudry. Guru, który nam je przekazuje, staje się naszym rdzennym guru.

Gampopa zaś napisał w Różańcu amrity dobrych rad:

Jeśli nie dotarło do ciebie błogosławieństwo Lamy, nie ujrzysz natury umysłu, choćbyś nie wiem jak szukał. Nie złapiesz jej chwytaniem, nie zatrzymasz blokowaniem. Zjawiska umysłu nie osłabną, choćbyś próbował je odrzucił lub zniszczyć.

Dlatego ci, którzy pragną doskonalić nagromadzenia, oczyścić splamienia, uspokoić przeszkody, rozwinąć urzeczywistnienie, zapanować nad przejawieniami i przynosić doskonały pożytek sobie i innym, muszą służyć i szanować Lamę. A wtedy wystarczy się do niego modlić.

Napisał także:

By urzeczywistnić swój umysł, same wyjaśnienia nie wystarczą – musisz otrzymać błogosławieństwo Lamy, który to urzeczywistnienie osiągnął.

Pan Gampopa studiował z wieloma nauczycielami, dobrze znanymi w ówczesnym Tybecie i otrzymał wiele nauk. Spędził też wiele lat na praktyce medytacji – głównie tummo – w Nia Seła Lung, Ykli i innych miejscach. W końcu, ujrzał esencję umysłu, znaczenie dharmakai a następnie przekazał uczniom doświadczalną metodę osiągnięcia takiego urzeczywistnienia, znananą dzisiaj jako współpowstająca joga mahamudry.

Ogólnie mówiąc, Marpa, Milarepa i inni nauczali głównie mahamudry pochodzącej z tantr, nie mieli w zwyczaju nauczać jej niezależnie od Sześciu Dharm (Naropy). Jednak Pan Gampopa podkreślał znaczenie mahamudry z tradycji sutr, więc jestem przekonany, że przez to właśnie wyodrębiła się indywidualna ścieżka metod, Sześciu Dharm Naropy oraz ścieżka wyzwolenia, mahamudry.

O tym tak pisał ósmy Karmapa Mikjo Dordże:

W Tybecie powstały trzy sposoby rozumienia Madhjamaki Maitripy, podkreślające praktykę madhjamaki dogłębnej, przejrzystej mantry, praktykę madhjamaki dogłębnych sutr oraz praktykę aspektu nieistnienia szkoły Tylko Umysł. Pan Marpa i Milarepa praktykowali obie ścieżki madhjamaki, podczas gdy Gampopa wyróżniał ścieżkę sutr. Nazywał ją mahamudrą, która w zasadzie pochodzi od nieprzewyższonej mantry, ale w jego naukach odnosiła się do madhjamaki tradycji sutr nieskomplikowanej pustości. Ostatecznego, dogłębnego znaczenia sutr i tantr, zwyczajnej i nadzwyczajnej natury buddhy Gampopa nauczał tylko w tajemnicy.

Takie podejście odpowiada trzem właściwościom nauczanym przez ucznia Maitripy, Sahadżę Wadżrę, w jego komentarzu “Dziesięć Takości”: “Istotą są paramity, jest zgodna z mantrą, a nazywana jest mahamudrą.” Te słowa współbrzmią z wypowiadanymi przez Pana Gampopę, chwalebnego Pakmodrupę i Drikunga Dziktena Sumgyna, którzy twierdzili: “Nasz tekst do mahamudry to “Nieprzewyższona Tantra” Bhagawana Maitrei.

Mikjo Dordże pisał również w Ostatecznej dyskusji o mahamudrze:

Sposób nauczania śamathy i wipasjany popularny w pojeździe paramit, to kluczowe instrukcje zawarte w “Lampie oświetlającej ścieżkę do Przebudzenia” Atiśi oraz w naukach wielkich przyjaciół duchowych Tynpy i Gonpały, znane jako współpowstała joga Pana Gampopy i opiekuna Pakmodrupy, a dla lubiących wyszukane słowa uczniów tych czasów upadku to współpowstająca joga mahamudry. 

Mikjo Dordże twierdził zatem, że tradycja mahamudry Gampopy jest przedłużeniem mahamudry kadampy, podczas gdy Drukpa Pema Kampo i inni mistrzowie utrzymywali, że źródłem nauk mahamudry był Dzietsyn Milarepa. Objaśnienia uczonych się różnią. Nauki Gampopy łączą bowiem kilka tradycji: ustny przekaz tajemnej mantry pochodzący od Marpy i Milarepy, trening kadampy, czyli przekaz tradycji sutr pochodzący od takich nauczycieli jak Gja Jondak oraz dharmę urzeczywistnienia zrodzoną w umyśle Gampopy. Nie trzeba ich na siłę dopasowywać do jednej z linii, bo łączy w sobie je wszystkie.

5. Jak połączył nauki sutr i tantr

Wielu lamów żyjących wcześniej lub w czasach Gampopy, takich jak kagjupowie: Marpa, Ngok Cieku Dordże, Milarepa; wielcy sakjapowie: Drokmi i Sacien Kunga Njingpo; njingmapowie: wielki Surpo Siakja Dziungne, Surciung Szierab Drakpa i inni byli głównie adeptami tajemnej mantry, w większości świeckimi. Zaś kadampa, która również kwitła w owym czasie, skupiała się głównie na praktyce winai i ścieżki pradżniaparamity i zdarzało się, że zabraniała publicznego praktykowania tajemnej mantry.

Mimo tego zanim Pan Gampopa spotkał Milarepę, w wieku 16 lat otrzymał wiele abhiszek i przekazów tajemnej mantry, na przykład Czakrasamwary i Hewadżry, z linii Sangkara Lotsały i jego uczniów. Studiował wadżrajanę także z mistrzami kadampy. Milarepa obdarzył go jedynie błogosławieństwem abhiszek Czakrasamwary i Warahi a Gampopa o więcej nie prosił. Dostał jednak kompletne instrukcje do Sześciu Dharm Naropy i szeptanej linii Czakrasamwary, które wciąż pozostają żywe.

Gampopa studiował z wieloma mistrzami kadampy i praktykował trening umysłu a potem prowadził uczniów nie porzucając mnisich szat i dyscypliny winai. Zazwyczaj najpierw uczył ich stopniowej ścieżki i treningu podstawowego pojazdu, czego dowodem są relacje Dusum Khjenpy ze spotkań z Gampopą. Dopiero po jakimś czasie przekazywał nauki o mahamudrze. W owym czasie w Tybecie był mistrzem, który otwarcie łączył tradycje sutr i tantr.

6. Jak zręcznie wychowywał przyszłych dzierżycieli linii

Gampopa zręcznie prowadził uczniów, doprowadzając ich do dojrzałości i wyzwolenia. Dzionang Dzietsyn Taranatha powiedział, że znane w Tybecie “instrukcje dla umysłu” wzorują się na wskazówkach udzielanych przez Gampopę. Miał on czterech głównych synów serca dzierżycieli linii, czterech siddhów, czterech bliskich uczniów, czterech asystentów, czterech joginów, którzy osiągnęli tęczowe ciało i krainę Keczari oraz wielu innych uczniów. Linie, które wywodzą się od niego i jego siostrzeńca to: pakdru kagju, kamtsang kagju, barom kagju i tsalpa kagju. Potem dalej od Pakmodrupy powstały kolejne: drikung, taklung, drukpa, tropu, martsang, jelpa, jasang i szukseb. Jak wiecie, pod względem politycznym i religijnym tradycja Gampopy cieszyła się największym wpływem w całej Krainie Śniegu.

Dzionang Dzietsyn Taranatha napisał w suplemencie do “Historii przekazu i stu instrukcji”:

Za czasów Naropy i Maitripy, Marpy i Milarepy istniały tylko zalążki współpowstającej jogi mahamudry, które nie były szeroko znane. Ale przepowiednia Milarepy dotycząca niedoścignionego Gampopy trafiła w sedno. Gampopa podczas medytacji skupiał się na tummo a podczas sześcioletniego odosobnienia w Seła Lung w Nialu pogłębił swoje urzeczywistnienie. Następnie po trzech latach w Gelung w Ykli osiągnął ostateczne urzeczywistnienie natury. Zrozumiał zarazem, że przekazanie tych metod innym przyniesie pożytek tylko kilku najpilniejszym uczniom. Przez kilka lat nie przekazywał ich nikomu. W końcu zaczął ich uczyć jogina Ciejunga i innych. Jak jedna świeca może przekazać płomień kolejnej, każdy z nich bez większego trudu osiągnął pełne urzeczywistnienie, a ich płomień się cały czas pomnażał. 

7. Źródła potwierdzające dzisiejszą rocznicę parinirwany

Dzisiaj obchodzimy rocznicę parinirwany Gampopy, więc możecie się zastanawiać, skąd wiem, że to jest poprawna data. Jako dowód mogę przedstawić zapiski Pakmodrupy i Dusum Khjenpy, czyli jego dwóch najważniejszych uczniów. Pakmodrupa przebywał w klasztorze Daklha Gampo po odejściu Gampopy. W “Dialogach” Dusum Khjenpa pisał:

Poczuł się osłabiony czternastego dnia
środkowego miesiąca lata roku ptaka.
“Tym razem nie przyjmę lekarstwa” – powiedział.
Jakieś drobne sytuacje sprawiały,
że wielokrotnie wybuchał śmiechem.
Odszedł dnia piętnastego.

Zaś Pakmodrukpa w Biograficznej modlitwie napisał: 

Kiedy postanowiłeś zakończyć życie dla pożytku istot,
piętnastego dnia szóstego miesiąca roku wodnego ptaka
jak wielka istota przeniosłeś się w przestrzeń dharmy.
Pokłon Tobie, który świadomie odszedłeś w nirwanę.

Nie ma więc wątpliwości, że odszedł rankiem piętnastego dnia szóstego miesiąca tybetańskiego w roku żeńskiego wodnego ptaka (1153).

Rocznice dni, w których guru dokonał cudów, takich jak odejście w nirwanę, by okiełznać uczniów, to szczególny czas na praktykę wspominania guru. W ten sposób zgromadzimy więcej zasługi i oczyścimy więcej zaciemnień. Jak mówi “Tantra Wadżragarbhy”:

Jeśli pamiętasz dokładnie, bez zająknienia
rok, miesiąc i dzień ich odejścia,
wszelkie składane w tym dniu dary
udoskonalą nagromadzenie zasługi
i przyniosą powodzenie.

8. Jak obiecał dbać o przyszłe pokolenia

Pewnego dnia Gampopa w obecności Dzie Dusum Khjenpy i Gesze Khampy złożył obietnicę: “Dla waszego dobra podjąłem się niewyobrażalnego wysiłku i przeszedłem całą ścieżkę umarwień. Dlatego wy teraz możecie skupić się tylko na modlitwie.” Modląc się z gorącą tęsknotą, na pewno otrzymamy błogosławieństwa. Gampopa powiedział: “Wszyscy oddani mi ludzie przyszłości, przepełnieni żalem, że nigdy mnie nie spotkali, powinni czytać moje dzieła, najlepiej “Doskonały różaniec cennej ścieżki” oraz “Klejnotową ozdobę wyzwolenia”. Czytanie mych słów jest jak spotkanie mnie samego.” Zatem powinniśmy się otworzyć na te słowa, czytać je, rozmyślać nad nimi i rozprawiać nad dziełami zebranymi Gampopy, głównie tymi dwoma wymienionymi. W szczególności w takim dniu jak dzisiejsza rocznica parinirwany.

Dziękuję.